روابط صفت‌های اخلاقیِ حرص و تکبر با طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفرش

2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

3 پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تعیین روابط میان طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و صفت‌های اخلاقی حرص و تکبر انجام شد. روش پژوهشْ توصیفی و از نوع هم‌بستگی بود. جامعۀ آماری عبارت بود از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای قم و دامغان. 478 دانشجو از رشته‌های مختلف (شامل 112 مرد و 366 زن) به روش نمونه‌گیری غیرتصادفیِ در دسترس انتخاب شدند و به پرسش‌نامه‌های طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه، مقیاس اسلامی حرص، و مقیاس اسلامی تکبر پاسخ دادند. داده‌ها با روش‌هایی همچون ضریب هم‌بستگی پیرسون و رگرسیونِ گام به گام تحلیل شد. نتایج نشان داد که نمرۀ کل و همۀ حوزه‌های طرح‌واره‌ای با حرص و تکبر ارتباط مثبت داشتند. همچنین، حوزه‌های بریدگی و طرد و محدودیت‌های مختل، توانایی تبیین بخش معناداری از واریانس حرص و تکبر را داشتند. این نتایج گویای آن بود که می‌توان برای شناسایی و احتمالاً اصلاح کردن ناهنجاری‌های عمیق اخلاقی مانند حرص و تکبر، از تلاش‌هایی برای بررسی و کاهش دادن تأثیر یا ناکارآمدسازی طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The relations between early maladaptive schemas and the moral traits of greed and arrogance

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Sadat Shamsi Nejad 1
  • Nader Monirpoor 2
  • Abbasali Haratian 3
1 Islamic Azad University, Tafresh Branch
2 Islamic Azad University, Qom Branch
3 Research Institute of Hawzeh and University
چکیده [English]

The purpose of this study was to determine the relations between the early maladaptive schemas from one hand and the moral traits of greed and arrogance from the other hand‎. The research method was descriptive-correlation type and the statistical population includes students of Islamic Azad University of Qom and Damghan. 478 students from various diciplines (including 112 male and 366 female) were selected through non-randomizied convenience sampling, and responded to the early maladaptive schemas questionnaire and the Islamic scales of greed and arrogance. The data were analyzed using methods such as Pearson correlation coefficient and stepwise regression. The results showed that total score and all areas of the early maladaptive schemas have positive relations with greed and arrogance. Also areas of disconnection and rejection, and impaired limits could explain a significant part of the variance of greed and arrogance. It seems that assessing and reducing the impact of early maladaptive schemas could be used to identify and possibly modify deep moral disorders such as greed and arrogance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • early maladaptive schemas
  • moral traits
  • greed
  • arrogance
ابن‌بابویه، م. (1362). الخصال. ج 1، قم: چاپ علی‌اکبر غفارى.
احمدیان گرجی، م.، فتی، ل.، اصغرنژاد فرید، ع. ا.، و ملکوتی، س. ک. (1387). مقایسۀ طرح‌واره‌های ناسازگارانۀ اولیه در بیماران افسردۀ اقدام‌کننده به خودکشی با بیماران افسردۀ غیراقدام‌کننده به خودکشی و جمعیت غیربالینی. تازه‌های علوم شناختی، 10 (4)، 49ـ59.
امانی، ا.، ثنایی‌ذاکر، ب.، نظری، ع. م.، و نامداری پژمان، م. (1390). اثربخشی دو رویکرد طرح‌واره‌درمانی و دلبستگی‌درمانی بر سبک‌های دلبستگی در دانشجویان مرحلۀ عقد. مشاورۀ روان‌درمانی خانواده، 1 (2)، 171ـ191.
آهی، ق.، محمدی‌فر، م. ع.، و بشارت، م. ع. (1386). اعتباریابی مقیاس طرح‌وارۀ سازش‌نایافته (فرم کوتاه). روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، 36 (3)، 5ـ20.
بیابانگرد، ا. (1384). روش‌ه‍ای‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ در روان‌ش‍ن‍اس‍ی‌ و ع‍ل‍وم‌ ت‍رب‍ی‍ت‍ی‌‏‫. تهران: نشر دوران.
تجلیل، ج.، و ایرانمنش، ز. (1390). آموزه‌های اخلاقی در متون روایی و غیرروایی. پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، 3 (11)، 1ـ27.
تحریری، م. ب. (1397). عروج عقل، شرح حدیث عقل و جهل. قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
ترکاشوند، ج.، زارعی توپخانه، م.، هراتیان، ع.، و احمدی، م. ر. (1397). رابطۀ روان‌بنه‌های ناسازگار اولیه، ویژگی‌های شخصیتی و صفت اخلاقی حرص. روان‌شناسی و دین، 11(1)، 63ـ76.
حاکم نیشابورى، م. (1406ق.). المستدرک على الصحیحین. ج 4، بیروت: چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشى.
حقیقت‌منش، ا.، آقامحمدیان شعرباف، ح.، قنبری هاشم‌آبادی، ب. ع.، و مهرام، ب. (1389). روان‌بنه‌های ناسازگار اولیه و ابعاد روان‌بنۀ تجاوزگران جنسی. روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 16 (2)، 145ـ153.
خدابنده‌لو، س.، نجفی، م.، و رحیمیان بوگر، ا. (1396). اثربخشی طرح‌وارۀ درمانی ذهنیت‌مدار بر کاهش علائم خودشیفتگی مبتلایان به اختلال شخصیت خودشیفته: پژوهش مورد ـ ‌منفرد. تحقیقات علوم رفتاری، 15(3)، 321ـ330.
دائمی، ف.، و جان‌بزرگی، م. (1390). تأثیر سبک والدینی و روان‌بنه‌های ناسازگار اولیۀ مادران بر حرمت‌خود کودکان. علوم رفتاری، 5 (2). 165ـ 172.
راغب اصفهانی، ح. (1340). آفرینش و خوشبختی دو جهان. تبریز: کتاب‌فروشی ابن‌سینا.
ساطوریان، س. ع. (1395). نقش صفات اخلاقی کبر، حرص و حسادت در پیش‌بینی روان‌آزردگی. روان‌شناسی و دین، 9 (2)، 55ـ72.
سعدی‌پور، ا. (1393). روش‌ه‍ای‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ در روان‌ش‍ن‍اس‍ی‌ و ع‍ل‍وم‌ ت‍رب‍ی‍ت‍ی‌‏‫. تهران: نشر دوران.
سلیمانی‌فر، ا.، شعبانی، ف.، رضایی، ز.، نیکوبخت، ن.، شجاعی، آ.، و افریشم، ر. (1395). نقش طرح‌واره‌های شناختی اولیه در پیش‌بینی ویژگی خودشیفتگی. تحقیقات علوم رفتاری، 14(3)، 264ـ270.
شایقیان، ز.، آگیلار وفایی، م.، و رسول‌زادۀ ‌طباطبایی، س. ک. (1390). بررسی طرح‌واره‌ها و پیوند والدینی در دختران نوجوان با وزن طبیعی، چاق و یا دارای علائم بی‌اشتهایی عصبی. پژوهنده، 1، 30ـ38.
شهامت، ف. (1389). پیش‌بینی نشانه‌های سلامت عمومی (جسمانی‌سازی، اضطراب و افسردگی) بر اساس طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه. روان‌شناسی دانشگاه تبریز، 5 (20)، 103ـ124.
فری، م. (2008). شناخت درمانگری گروهی. ترجمۀ مسعود جان‌بزرگی (1388). قم‏‫: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه‏‫.
القمی، ش. (1416ق.). سفینۀ البحار و مدینۀ الحکم و الآثار. ج 7، تهران: اسوه.
کلینى، م. (1407ق.‏). الکافی. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
لیثى واسطى، ع. (1376). عیون الحکم و المواعظ. قم: دارالحدیث.‏
مجلسی، م. ب. (1404ق.). بحار‌الانوار. بیروت: الوفاء.
مکارم شیرازی، ن. (1378). اخلاق در قرآن. ج 2 (فروع مسائل اخلاقی)، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)
نراقی، م. م. (۱۳۸۷). جامع السعادات. نجف: محمد کلانتر.
 نورى طبرسی، م. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. ج 12، قم: مؤسسۀ آل‌البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث.
نوعی، ز.، اصغرنژاد فرید، ع. ا.، فتی، ل.، و عاشوری، ا. (1389). مقایسۀ روان‌بنه‌های ناسازگار اولیه و ریشه‌های والدینی آن‌ها در مبتلایان به اختلال شخصیت وسواسی ـ اجباری، اختلال وسواسی ـ اجباری و گروه غیربالینی. تازه‌های علوم شناختی، 12 (1)، 59ـ69.
ولی‌زاده، ابوالقاسم (1389). تحلیل روان‌شناختی حسادت و ساخت آزمون اولیۀ آن از منظر اسلام. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
ولی‌زاده، ا.، و آذربایجانی، م. (1389). آزمون اولیۀ سنجش حسادت با تکیه بر منابع اسلامی. روان‌شناسی و دین، 3 (2)، 45 ـ 60.
هراتیان، ع. ع.، آگاه‌هریس، م.، و موسوی، ا. (1392). ساخت و اعتباریابی مقیاس اسلامی تکبرـ تواضع. روان‌شناسی و دین، 6 (24)، 5ـ22.
هراتیان، ع. ع.، آگاه‌هریس، م.، محمدی، ز.، و شمسی‌نژاد، ف. (1393). ساخت و اعتباریابی مقیاس اسلامی حرص ـ قناعت. روان‌شناسی و دین، 7 (28)، 23ـ44.
هراتیان، ع. ع.، ترکاشوند، ج.، و جهانگیرزاده، م. (1394). رابطۀ روان‌بنه‌های ناسازگار اولیه و ویژگی‌های شخصیتی با صفت اخلاقی تکبر. اسلام وپژوهش‌های روان‌شناختی، 1 (1)، 63ـ82.
یانگ، ج.، کلوسکو، ژ.، و ویشار، م. (2003)، طرح‌واره‌درمانی: راهنمای کاربردی برای متخصصین بالینی. ترجمۀ حسن حمیدپور و زهرا اندوز (1394). ج. 1، تهران: ارجمند.
یوسف‌نژاد شیروانی، م.، و پیوسته‌گر، م. (1390). رابطۀ رضایت از زندگی و طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه در دانشجویان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 12 (2)، 55ـ65.
یوسفی، ر.، عابدین، ع.، تیرگری، ع.، و فتح‌آبادی، ج. (1389الف). اثربخشی مداخلۀ آموزشی مبتنی بر مدل طرح‌واره‌ها در ارتقای رضایت زناشویی. روان‌شناسی بالینی، 2 (7)، 25ـ37.
یوسفی، ن.، اعتمادی، ع.، احمدی، س. ا.، فاتحی‌زاده، م.، و بهرامی، ف. (1389ب). مقایسۀ طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه در همسران مطلّقه و عادی به‌عنوان پیش‌بینی‌کنندۀ طلاق. روا‌‌ن‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)، 16 (60)، 21ـ33.
Ball, S., & Cecero, J. (2001). Addicted patients with personality disorders: Traits, schemas, and presenting problems. Journal of Personality Disorders, 15, 72-83.
Ball, S. A., & Young, J. E. (2000). Dual focus schema therapy for personality disorders and substance dependence: Case study results. Cognitive and Behavioral Practice,7(3), 270-281.
Bogaerts, S., Vanheule, S., & Declercq, F. (2005). Recalled parental bonding, adult attachment style, and personality disorders in child molesters: A comparative study. Journal of Forensic Psychiatry and Psychology, 16, 445-458.
Calvete, E., Estevez, A., Lopez de Arroyabe, E., & Ruiz, P. (2005). The schema questionnaire- short form: structure and relationship with automatic thoughts and symptoms of affective disorders. European Journal of Psychological Assessment, 21( 2), 90-99.
Castille, K., Prout, M., Marczyk, G., Shmidheiser, M., Yoder, S., & Howlett, B. (2007). The early mal-adaptive schemas of self-mutilators: implications for therapy. Journal of Cognitive Psychotherapy: An International Quarterly, 21(1), 58-71.
Cecero, J., Marmon, T., Beitel, M., Hutz, A., & Jones, C. (2004). Images of mother, self, and God as predictors of dysphoria in non-clinical samples. Journal of Personality and Individual Differences, 36, 1669-1680.
Halvorsen, M., Wang, C. E., Eisemann, M., & Waterloo, K. (2009). Dysfunctional attitudes and early maladaptive shemas as predictors of depression: A 9-Year Follow-Up Study. Journal of Cognitive Therapy Research, 34, 368–379.
Jovev, M., hon, A., & Jackson, H. (2004). Early maladaptive schemas in personality disordered individuals. Journal of Personality Disorders, 18(5), 467-478.
Pinto-Gouveia, J., Castilho, P., Galhard, A., & Cunha, M. (2006). Early maladaptive schemas and social phobia. Cognitive Therapy and Research, 30(5), 571-584.
Ponce, A.N., Williams, M. K., & Allen, G. J. (2004). Experience of maltreatment as a child and acceptance of violence in adult intimate relationships: mediating effects of distortions in cognitive schemas. Journal of Violence and Victims, 19, 97-108.
Schmidt, N.B., Joiner, T.E., Young, J.E., & Telch, M.J. (1995). The schema questionnaire: investigation of psychometric properties and the hierarchical structure of a measure of maladaptive schemas. Journal of Cognitive Research and Therapy, 19, 295-321.
Seligman, M. E. P., Schulman, P., & Tryon, A. (2007). Group prevention of depression and anxiety symptoms. Journal of Behavior Research and Therapy, 45(6), 1111-1126.
Stallard, P. (2007). Early maladaptive schemas in children: stability and differences between a community and a clinic referred sample. Clinical Psychology and Psychotherapy, 14, 10-18.
Thimm, J. C. (2010). Mediation of marly maladaptive schemas between perceptions of parental rearing style and personality disorder symptoms. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 41(1), 52-59.
Torres, C. (2002). Early maladaptive schemas and cognitive distortions in psychopathy and narcissism. Doctoral Thesis. The Australian National University. Available in: http://www.sakkyndig.com/psykologi/artvit/torres2002.pdf.
Waller, G., Meyer, C., & Ohanian, V. (2001). Psychometric properties of the long and short versions of the young schema questionnaire: core beliefs among bulimic and comparison women. Journal of Cognitive Therapy and Research, 25(2), 137-147.
Young, J. E. (1990). Cognitive Therapy for Personality Disorders: A Schema Focused Approach. Sarasota, FL: Professional Resource Press.
Young, J. E. (1994). Cognitive Therapy for Personality Disorders: A Schema Focused Approach (Rev. edition). Sarasota, Florida: Professional Resource Exchange.