بازنمایی «انسان» در دو نظام معنایی: شخصیت و خود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

با فراگیر شدن زبان روان‌شناختی برای فهم اشخاص، تأمل انتقادی در آن موردتوجه اندیشمندان قرار گرفته است. در پژوهش حاضر با بهره­جویی از آرای استوارت هال بازنماییِ «انسان» در قالب دو نظام معناییِ شخصیت و خود موردتوجه قرار گرفت. لذا از پایان­نامه­های دفاع‌شده در دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، استفاده شد. بدین­منظور از تحلیل گفتمان انتقادی، برای استخراج نحوۀ بدیهی­سازی و کلیشه­سازی بهره بردیم. لذا از میان 627 پایان­نامه حدود 170 پایان­نامه، که در عنوانشان از استعاره­های «شخصیت» و «خود» برای ارجاع به انسان استفاده کرده بودند، انتخاب شدند. تحلیل محتوای عنوان‌های پایان­نامه به‌منظور استخراج هم‌نشینی­ مفاهیم مرتبط با این دو مفهوم نشان داد با دو نظام معنایی متفاوت روبه‌رو هستیم. از اواخر دهۀ 1380 «نظام معنایی شخصیت» رو به افول گذاشته و جایش را به «نظام معناییِ خود» داده است. در نظام معناییِ  شخصیت با صفت/رگه به­مثابۀ مفهومی زیستی روبه‌رو­ایم و در نظام معناییِ خود با کارکرد و نقش به‌منزلۀ مفهومی شناختی ـ اجتماعی مواجه‌ایم. سپس نقش علوم شناختی در این چرخش زبانی از مفهومی زیستی به‌سوی مفهومی شناختی ـ اجتماعی برجسته شد. درادامه به شباهت­ها پرداخته شد: به‌طور کلی رویکرد شیءانگارانه مهم‌ترین شباهت­های این دو نظام معنایی، برای فهم انسان هستند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Representation of the Human in two Semantic System: Personality and Self

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Gharibi 1
  • Reza Pourhosein 2
  • Nima Ghorbani 3
  • Marziye Aali 4
1 University of Tehran
2 Department Of Psychology, Faculty Of Psychology and Educational Science, University Of Tehran, Tehran, Iran.
3 Department Of Psychology, Faculty Of Psychology and Educational Science, University Of Tehran, Tehran, Iran.
4 Department of Philosophy of Education, Faculty Of Psychology and Educational Science, University Of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

With the pervasiveness of psychological language for understanding individuals, critical reflection on it has come to the attention of thinkers. In the present study, using Stuart Hall's views, the representation of "human" in the form of two semantic systems of personality and self was considered. Therefore, the defended dissertations in the Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran, were used. For this purpose, we used critical discourse analysis to extract the way of naturalizing and stereotyping. Therefore, out of 627 dissertations, about 170 dissertations were selected, which used the concepts of "personality" and "self" to refer to a human in their titles. Analyzing the content of dissertation titles in order to extract sitting the concepts together related to these two key concepts showed that we are facing two different semantic systems. First, since the late 1380s, the "Personality semantic system" has been declining and given way to its "Self semantic system". Second, in the Personality semantic system, we encounter trait as a biological concept, and in the Self semantic system, we encounter function and role as a cognitive-social concept. Then we tried to highlight the role of the cognitive science movement in this linguistic shift from a biological concept to a cognitive-social concept. We then turn to the similarities: Overall, reification-based approaches are the most important similarities between these two semantic systems for understanding human.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Representation
  • Critical Disvource Analysis
  • Personality semantic system
  • Self semantic system
آقابابایی، ن. (1399). روند پژوهش‌های روان‌شناختی شخصیت در ایران. روان‌شناسی فرهنگی، 4(2)، 161-171.
بارت، ر. (1957). اسطوره، امروز. ترجمۀ ش. دقیقیان (1386). تهران: نشر مرکز.
پورحسین، ر. (1389). روان‌شناسی خود: روش درمانگری «مرور خویشتن». تهران: امیرکبیر.
توفیق، ا. (1398).  نامیدن تعلیق. تهران: مانیا هنر.
تئو، ت. (2005). نقدی بر روان‌شناسی: از کانت تا نظریة پسااستعماری. ترجمۀ ت. سلحشور (1397). تهران: اندیشۀ احسان.
رضایی، م.، و کاظمی، ع. (1387). بازنمایی اقلیت­های قومی در سریال­های تلویزیونی. مجلۀ تحقیقات فرهنگی ایران، 4، 91 ـ 118.
زارعان، ز. (1388). بررسی اختلالات شخصیتی بیماران روانی براساس الگوی روانی­زیستیِ کلونینجر. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. تهران:  دانشگاه تهران.
سعیدی، ض. (1390). اثر القای شفقت خود و ارزش خود بر میزان شرم وگناه ضمنی و آشکار. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
شریفی، غ. (1372). بررسی اثربخشی روش آموزش مهارت حل مسئله در درمان علائم افسردگی نوجوانان (شاهد). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. تهران:  دانشگاه تهران.
علیزاده موسوی، ا. (1373). بررسی رابطۀ حرمت خود و افسردگی در دانشجویان جانباز. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
فرکلاف، ن. (1995). تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمة ف. شایسته پیران، ش. بهرام­پور، ر. ذوقدار مقدم، ر. کریمیان، پ. ایزدی، م. غلامرضا کاشی، و م. نیستانی (1389). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فوکو، م. (1991). خاستگاه هرمنوتیک خود. ترجمۀ ن. سرخوش و ا. جهاندیده (1398). تهران: نشر نی.
قربانی، ن. (1395). من به روایت من. تهران: نشر بینش نو.
کرد تمینی، ب. (1384). نقش ازدواج مجدد درسلامت روانی همسران و فرزندان شاهد استان سیستان بلوچستان. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
محسنی، م. ج. (1391). جستاری در نظریه و روش تحلیل گفتمان فرکلاف. معرفت فرهنگی اجتماعی، 11، 63 ـ 86.
ملکی، ب. (1374). بررسی میزان تأثیر فقدان پدر در وضع روانی نوجوانان شاهد با اندازه‌های خانوادگی مختلف. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی. تهران: دانشگاه تهران.
نظری، ه. و نعمتی انارکی، د. (1396). شرق­شناسی وارونه در بازنمایی خبری سیمای جمهوری اسلامی ایران از غرب. پژوهش‌نامۀ علوم سیاسی، 46، 151ـ 187.
هال، ا. (2003). معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی. ترجمۀ ا. گل­محمدی (1391). تهران:  نشر نی.
Baumeister, R. F. (1987). How the Self Became a Problem: A Psychological Review of Historical Research. Journal of Personality and Social Psychology, 52(1), 163-176.
Glas, G. (2006). Person, Personality, Self, and Identity: A Philosophically Informed Conceptual Analysis, Journal of Personality Disorders, 20(2), 126–138,
Hall, S. (2003). Representation. Sage Publication
Jones, R. (2014). Self, Overview. In T. Theo (Ed) Encyclopedia of Critical Psychology (pp. 1700-1704). Springer: New York
Leary, M. R., & Tangney, J. P. (2012). The self as an organizing construct in the behavioral and social science. In M. R. Leary & J. P. Tangney (Eds.), Handbook of self and identity (pp. 1–18). New York: Guilford.
Mischel, W., & Morf, C. C. (2012). The self as a psycho-social dynamic processing system: A meta-perspective on a century of the self in psychology. In M. R. Leary & J. P. Tangney (Eds.), Handbook of self and identity (pp. 21–49). New York: Guilford.