مدل یابی رابطه دین‏داری و آسایش روان‏شناختی با میانجیگری خودکارآمدی، حمایت اجتماعی ادراک‏ شده و معنای زندگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روان‌شناسی اسلامی مثبت‌گرا، مؤسسۀ اخلاق و تربیت، قم، ایران

2 استادیار روان‌شناسی، پژوهشکدة اخلاق و معنویت، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.

3 استاد، گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، قم، ایران.

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی روابط چندگانه بین متغیرهای دین‏داری، خودکارآمدی، معنای زندگی، حمایت اجتماعی ادراک‏شده و آسایش روان‏شناختی و ارائه مدلی برای پیش‏بینی آسایش روان‏شناختی توسط دین‏داری، خودکارآمدی، معنای زندگی و حمایت اجتماعی ادراک‏شده انجام شد و در آن، نقش واسطه‏ای خودکارآمدی، معنای زندگی، حمایت اجتماعی ادراک‏شده در رابطه بین دین‏داری و آسایش روان‏شناختی بررسی گردید. روش پژوهش، توصیفی و طرح پژوهش، همبستگی از نوع تحلیل مسیر است. نمونه، شامل 446 دانشجو از بین دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم در سال تحصیلی 96-97 بودند که به روش نمونه‏گیری تصادفی طبقه‏ای انتخاب شدند. برای جمع‏آوری داده‏ها از پرسش‏نامه های دین‏داری، خودکارآمدی عمومی، معنای زندگی، آسایش روان‏شناختی و حمایت اجتماعی ادراک‏شده استفاده شد. برای تحلیل داده‏ها از روش آمار توصیفی، همبستگی و تحلیل مسیر استفاده شد. یافته‏ها نشان دادند که الف): مسیر تأثیر دین‏داری بر خودکارآمدی و معنای زندگی، مثبت و معنادار ولی مسیر دین‏داری و حمایت اجتماعی ادراک‏شده، معنادار نمی‏باشد و همچنین مسیرهای بین خودکارآمدی و آسایش روان‏شناختی، معنای زندگی و آسایش روان‏شناختی، حمایت اجتماعی ادراک‏شده و آسایش روان‏شناختی نیز مثبت و معنادار می‏باشند. ب): حمایت اجتماعی ادراک‏شده به‌صورت مستقیم بر آسایش روان‏شناختی تأثیرِ معناداری می‏گذارد ولی دین‏داری به‌صورت غیرمستقیم و از طریق متغیرهایِ میانجی خودکارآمدی و معنای زندگی، بر آسایش روان‏شناختی تأثیر می‏گذارد، ازاین‌رو می‏توان خودکارآمدی و معنای زندگی را به‏عنوان متغیرهای میانجیِ مناسب در رابطه‌ بین دین‏داری و آسایش روان‏شناختی در نظر گرفت. همچنین در این پژوهش،51 درصد از تغییرات آسایش روان‏شناختی، توسط دین‏داری، حمایت اجتماعی ادراک‏شده، معنای زندگی و خودکارآمدی تبیین می‏شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Modeling the Relationship between Religion and Psychological Well-being with Self-Efficacy Mediation, Perceived Social Support, and the Meaning of Life

نویسندگان [English]

  • javad moradi dehnavi 1
  • Hamid Rafieihonar 2
  • ali akbar khosh goftar moghaddam 3
1 University student
2 Islamic Sciences and Culture Academy
3 Faculty member of Qom Farhangian University
چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the multiple relationships between religiosity,self-efficacy,meaning of life,perceived social support and psychological well-being and to provide a model for predicting psychological well-being by religiosity,self-efficacy,meaning of life and perceived social support.In this study,the mediating role of self-efficacy,meaning of life,perceived social support in the relationship between religiosity and psychological well-being was investigated.The research method is descriptive and the research design is Correlation of path analysis type.The sample consisted of 446 students studying at the Islamic Azad University of Qom in the academic year of 2017-2018 who were selected by stratified random sampling.Data were collected using the religiosity questionnaire,general self-efficacy,meaning of life, psychological well-being,and the Perceived social support.Descriptive statistics, correlation matrix and path analysis were used for data analysis.Findings showed that A)The path of the effect of religiosity on self-efficacy and meaning of life is positive and significant, but the path of religiosity and perceived social support is not significant.The paths between self-efficacy and psychological well-being, the meaning of life and psychological well-being, perceived social support and psychological well-being are also positive and significant. B)perceived Social support directly has a significant effect on psychological well-being. But religiosity indirectly affects psychological well-being through mediating variables of self-efficacy and meaning of life. Therefore, self-efficacy and the meaning of life can be considered as appropriate mediating variables in the relationship between religiosity and psychological well-being. Also in this study, 51% of the changes in psychological well-being are explained by religiosity, perceived social support, meaning of life and self-efficacy

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modeling
  • Religiosity
  • psychological well-being
  • self-efficacy
  • Perceived Social Support
  • The meaning of life
  • Path analysis
ابراهیمی، پ.، مجدآبادی، م.، و مجدآبادی، ز. (۱۳۹۶). بررسی رابطۀ مقابله مذهبی و معنای زندگی با بهزیستی روان‌شناختی دانشجویان. دومین همایش روان‌شناسی و علوم تربیتی ایران در جیرفت. بازیابی شده در https://civilica.com/doc/698053
اعرابیان، ا.، خداپناهی، م.، حیدری، م.، و صالح صدق‌پور، ب. (1383). بررسی رابطۀ باورهای خودکارآمدی بر سلامت روانی و موفقیت تحصیلی دانشجویان. روان‌شناسی، 8 (4)،360­371.
اکبریان، ف. (1395). رابطۀ نگرش مذهبی با شادکامی و خودکارآمدی دانش‌آموزان دورۀ متوسطه. روان‌شناسی مدرسه، 5(2)، 7­19.
امیرانی، ف. (1397). اثربخشی آموزش خودکارآمدی بر میزان تاب‌آوری و بهزیستی روان‌شناختی دانش‌آموزان اقدام‌کننده به خودکشی در شهرستان اردستان. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور استان اصفهان.
انباردار، ف. (1391). بررسی رابطۀ دین‌داری و سبک‏های دلبستگی با بهزیستی روان‏شناختی دانشجویان. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
ایری، ی.، فخری، م.، و حسن‌زاده، ر. (1397). مدل‌یابی رابطه ساختاری شادکامی براساس بهزیستی روان‌شناختی با واسطه گری خودکارآمدی در دانشجویان دانشگاه فرهنگیان. سلامت اجتماعی، 5(3)، 273­281.
آذربایجانی،م.، و موسوی اصل، م. (1395). درآمدی بر روان‌شناسی دین. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه/ سمت.
باقری نسامی، م. (1392). نقش رفتارهای مذهبی در ارتقای سلامت زنان سالمند ایرانی (مطالعۀ کیفی). دین و سلامت، 1(2)، 33­45.
بشارت، م.ع.، امامی، س.، و خواصی، ر. (1400). نقش واسطه‌ای سلامت معنوی و استحکام من در رابطۀ بین کمال‌گرایی معنوی/ مذهبی و سلامت روان. روان‌شناسی فرهنگی، 5(1)، 138­165.
پروندی، ع.، مرادی، ا.، و عارفی، م. (1396). پیش‌بینی سلامت روان براساس امیدواری و جهت‌گیری مذهبی در زنان سرپرست خانوار. دین و سلامت، 5(2)، 13­22.
جهانی، س.، شریفی، م.، جهان ملکی، ر.، و نظری بولانی، گ. (1390). رابطۀ سطح آگاهی از مهارت‌های زندگی با باورهای خودکارآمدی در دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، 6 (22)، 19­50.
دهقانی، ف.، و رمضانی، م. (۱۳۹۷). بررسی رابطۀ دین‏داری و سلامت روان با نقش واسطه‌گری حمایت اجتماعی مطالعۀ موردی: دانش‌آموزان مقطع دوم متوسطۀ دخترانۀ منطقۀ زیدون شهرستان بهبهان. مقالۀ ارائه‌شده در سومین کنفرانس ملی رویکردهای نوین در علوم انسانی، چالش‌ها و راه‌حل‌ها در تهران، دانشگاه پیام نور. بازیابی‌شده در https://civilica.com/doc/787066
رحیمی، ف. (1391). بررسی ارتباط دین‌داری با معناداری زندگی و پای‌بندی اخلاقی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت معلم­ تهران.
رضائی ورمزیار، م. (1397). رابطۀ بین حمایت‎های اجتماعی ادراک‌شده با بهزیستی روان‌شناختی: نقش واسطه‌ای سرمایه‎های تحولی. روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 15(58)، 175­188.
رییسی، ر.، و منظری توکلی، ح. (1395). رابطۀ دین‏داری با سلامت روان و خودکارآمدی در دانش‌آموزان دختر دورۀ متوسطۀ دوم ناحیۀ یک کرمان. مقالۀ ارائه‌شده در نخستین همایش جامع بین‌المللی روان‌شناسی، علوم تربیتی و علوم اجتماعی در تهران. بازیابی‌شده در https://civilica.com/doc/634313
سپهوند، ت.، مجیدی کرهرودی، م.، موسوی‌پور، س.، و سپهوند، ف. (1397). پیش‌بینی بهزیستی روان‌شناختی کارکنان برمبنای حمایت سازمانی ادراک‌شده، معنویت محیط کاری و خودکارآمدی. پژوهش‌نامۀ روان‌شناسی مثبت، 4(1)، 35­48.
سراج‌زاده، ح. (1378). نگرش‏ها و رفتارهای دینی نوجوانان تهرانی و دلالت‌های آن برای نظریۀ سکولار شدن. نمایۀ پژوهش، 3(9 و 10)، 105­118.
سراج‌زاده، ح.، و رحیمی، ف. (1392). رابطۀ دین‌داری با معناداری زندگی در یک جمعیت دانشجویی. راهبرد فرهنگ، 6(24)، 7­30.
عبدالهی گزافرودی، ب. (1395). مطالعۀ نقش واسطه‌ای خودمهارگری در رابطۀ بین دین‌داری با شادکامی، بهزیستی روان‌شناختی و رضایت از زندگی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا (س).
عسگری، پ.، احتشام‏زاده، پ.، و پیر‏زمان، س. (1388). رابطۀ سازگاری معنوی و آندورژنی با بهزیستی روان‏شناختی در دانشجویان. یافته‏های نو در روان‏شناسی، 4(11)، 22­33.
فرانکل، و. (1963). انسان در جست‌وجوی معنی. ترجمۀ صالحیان، ن.، و میلانی، م. (1392) تهران: درسا.
فرمانی، ه. (1396). پیش‌بینی بهزیستی روان‌شناختی براساس خودکارآمدی عمومی و حمایت اجتماعی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی ‏واحد مرودشت.
فئوادی، ط. (1393). رابطۀ ساده و چندگانۀ سبک‏های فرزند‏پروری، راهبردهای مقابله‏ای، تاب‏آوری و خودکارآمدی با بهزیستی روان‏شناختی در دانش‏آموزان دختر پایۀ اول دبیرستان‏های شهر اهواز. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
قره‏باغی، ف. (1396). نقش میانجی‌گری حمایت اجتماعی ادراک‏شده و تاب‏آوری در رابطۀ بین استرس تحصیلی و بهزیستی روان‏شناختی دانشجویان کارشناسی دانشگاه تبریز. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تبریز.
قمری، م. (1390). رابطۀ دین‌داری و حمایت اجتماعی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی منطقۀ دو. روان‌شناسی و دین، 4(1)، 89­104.
محققی، م.، و صفاریان طوسی، م. (۱۳۹۵). بررسی رابطۀ جهت‌گیری مذهبی با حمایت اجتماعی ادراک‏شده در دانشجویان دانشگاه آزاد. چهارمین همایش ملی مشاوره و سلامت روان در قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان. بازیابی شده در https://civilica.com/doc/621088
محمدی، ن. (1396). رابطۀ بین بهزیستی روان‏شناختی، عزت‏نفس و خودکارآمدی عمومی در دبیرستان‏های دخترانۀ شهر گچساران. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی ‏واحد گچساران.
مرادی، م.، و چراغی، ا. (1394). رابطۀ حمایت‌های اجتماعی با بهزیستی روان‌شناختی و افسردگی: نقش واسطه‌ای حرمت خود و نیازهای اساسی روان‌شناختی. روا‌‌‌‌ن‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 11(43)،297­312.
مصرآبادی، ج.، جعفریان، س.، و استوار، ن. (1392). بررسی روایی سازه و تشخیصی پرسش‌نامۀ معنا در زندگی دانشجویان، مجلۀ علوم رفتاری، 7(1)، 83­90.
میرزائی، ح.، میرزائی، م.، و فتحی، ل. (1397). بررسی ارتباط بین ابعاد دین‌داری و سرمایۀ روان‌شناختی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه تبریز). پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، 7(12)، 1­21.
نایب درختان، ل.، و پناه علی، ا. (1397). پیش‌بینی بهزیستی روان‌شناختی از طریق مؤلفه‌های حمایت اجتماعی ادراک‌شده در بین کارکنان مرکز بهداشت تبریز. پنجمین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی در قزوین. بازیابی‌شده در https://civilica.com/doc/815370
نجفی، م.، احدی، ح.، سهرابی، ف.، و دلاور، ع. (1394). مدل پیش‌بین رضامندی زندگی براساس سازه‌های روان‌شناسی مثبت‌گرا. مطالعات روان‌شناسی بالینی، 6 (21)، 32­55.
نریمانی،م.، حبیبی، ی.، و قاسمی‌نژاد، م. (1397). نقش بخشودگی و معناداری زندگی در پیش‌بینی بهزیستی روان‌شناختی و رضایت از زندگی. روان‌شناسی و دین، 11(1)، 47­62.
نصیری، ح.، و جوکار، ب. (1387). معناداری زندگی، امید، رضایت از زندگی و سلامت روان در زنان. زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 6(2)، 157­176.
نعیمی، ا.، و کلائی، ا. (1397). بررسی نقش ادراک‌شدۀ مهدویت و زیارت در سلامت روانی زنان. روان‌شناسی فرهنگی، 2(2)،37­57.
 
Ates, B. (2016). Perceived Social Support and Assertiveness as a Predictor of Candidates Psychological Counselors’ Psychological Well-Being. International Education Studies, 9)5(, 28-39.
Bandura, A., Pastorelli, C., Barbaranelli, C., & Caprara, G. V. (1999). Self-efficacy pathways to childhood depression. Journal of Personality and Social Psychology, 76(2), 258–269.
Fan, X., & Lu, M. (2020). Testing the effect of perceived social support on left-behind children’s mental well-being in mainland China: The mediation role of resilience. Children and Youth Services Review, 109(5).
Fatima, S., Sharif, S., & Khalid, I. (2018). How does religiosity enhance psychological well-being? Roles of self-efficacy and perceived social support. Psychology of Religion and Spirituality, 10(2), 119–127.
Hadaway, C. K. (1978). Life satisfaction and religion: A reanalysis. Social Forces, 57(2), 636–643.
Hadden, J. K. (1995). Religion and the Quest for Meaning and Order: Old Paradigms, New Realities. Sociological Focus, 28 (1), 83-100.
Myers, D.G., & Diener, E (1995). Who is happy?. Journal of psychological science, 6, 10-9.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52(1), 141–166.
Qnuq7ykkRyff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995).The structure of psychological well-being revisited, Journal of Personality and Social Psychology, 69(4), 719-727.
Ryff, C. D., Singer, B. H., Love, G. D. (2004). Positive health: connecting well-being with biology, Connecting well-being with biology, Phil. Trans. R. Soc. Lond. B (2004) 359, 1383–1394.
Sarason, B.R., Sarason, I.G., & Pierce, G.R. (Eds). (1990). Social support: An interactional view. New York: John Wiley & Sons.
Siddiqui, S. (2015). Impact of Self-Efficacy on Psychological Well Being among Undergraduate Students. The International Journal of Indian Psychology, 2(3).
Wongpakaran, T., Wongpakaran, N., & Ruktrakul, R. (2011). Reliability and Validity of the Multidimensional Scale of Perceived Social Support (MSPSS): Thai Version. Clinical Practice & Epidemiology in Mental Health, 7, 161-166.
Zimet,G., Dahlem, N., Zimet, S.,& Farley, G. (1988). The Multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 52(1), 30-41.