الگوی خودمراقبتی منظم در صمیمیت زناشویی برخاسته از دیدگاه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مطالعات خانواده، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تبیین الگوی خودمراقبتی منظم در صمیمیت زناشویی برخاسته از دیدگاه اسلامی است. بدین منظور با استفاده از نظریۀ داده‎‌بنیاد، منابع اسلامی شامل آیات قرآن و روایات معصومین(ع) مطالعه شد. با جست‎‌وجوی کلیدواژه‎‌های مرتبط با موضوع و با کمک نرم‎‌افزارهای جست‎‌وجوگر از میان آیات قرآن و پنجاه منبع روایی اسلامی داده‎‌های پژوهش گردآوری شد، سپس به‎‌منظور کشف و استخراج الگوی خودمراقبتی، داده‎‌ها در یک فرایند سه مرحله‎‌ای شامل کدگذاری باز اولیه و ثانویه و کدگذاری محوری رمزگشایی شد و در اختیار ده نفر از کارشناسان در حوزۀ دین و خانواده قرار گرفت و پس از تأیید و اصلاح مطابق با نظر آن‎‌ها، با مطالعه و مرور مقوله‎‌های محوری، مقولۀ هسته‎‌ای مدل کشف و ارتباط سایر مقوله‎‌ها در بطن الگوی نظری مطابق با الگوی پارادایمی اشتراوس و کوربین با استفاده از کدگذاری گزینشی تعیین شد. یافته‎‌های پژوهش نشان داد که پدیده‎‌محوری در این الگو، انس یا صمیمیت است که ارضای نیازهای صمیمانه به‎‌منزلۀ شرایط علی، موانع صمیمیت و عواطف مثبت و منفی به‎‌منزلۀ شرایط مداخله‎‌گر، شرایط زمینه‎‌ای شامل مسئولیت‎‌پذیری زوجین، ادارک سازه‎‌های صمیمیت انتظاری و واقعی، راهبردها شامل تنظیم ادراک‎‌ها، اشتراک‎‌گذاری ادراک‎‌ها، تعیین وضعیت صمیمیت زناشویی و انجام مهارت‎‌ها متناسب با وضعیت صمیمیت زناشویی و خودمراقبتی منظم به‎‌منزلۀ پیامد الگو کشف شد. فرایند الگوی خودمراقبتی منظم برای شکل‎‌گیری روابط صمیمانۀ زوج‎‌ها یک الگوی فرهنگی و متناسب با آموزه‎‌های دین اسلام بوده است و زوج‎‌ها با یادگیری آن می‎‌توانند به‎‌صورت خودیاری، روابط صمیمانۀ خود را ارتقا بخشند.
‎

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Regular Self-Care Pattern (RSC) in Marital Intimacy Arising From an Islamic Perspective

نویسنده [English]

  • Mohammad SanagoeiI zadeh
assistant of family studies department, Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

The purpose of this study is to explain the pattern of regular self-care in marital intimacy arising from an Islamic perspective. For this purpose, using the grounded theory, Islamic sources including the verses of the Qur'an and the Hadiths were studied. By searching keywords related to the subject and with the help of search software from Quranic verses and fifty Islamic sources, research data were collected and then to discover and extract the pattern of self-care. The data was decoded in a three-step process including primary and secondary open coding and axial coding and was provided to ten experts in the field of religion and family. With study axis categories, the core category discovered, and the relationship with other categories within the theoretical model were determined in accordance with the Strauss and Corbin paradigm model using selective coding. Findings showed that the central phenomenon in this model is "uns" or intimacy that satisfies intimacy needs as a causal condition, intimacy barriers and positive and negative emotions as intervening conditions, underlying conditions including couple responsibility, perception of intimacy structures Expected and real, strategies including regulating perceptions, sharing perceptions, determining marital intimacy status, and performing tailored skills to marital intimacy status and regular self-care were discovered as a consequence of the pattern. The process of regular self-care model for the formation of intimate relationships between couples is a cultural model in accordance with the teachings of Islam, and couples can learn to improve their intimate relationships by self-help

کلیدواژه‌ها [English]

  • Regular Self-Care
  • Marital
  • Intimacy
  • Islamic Perspective

مراجع

ابن شعبه حرانی، ح. ع. (1382). تحف‎‌العقول فی ما جاء من الحکم و المواعظ عن آل‎‌الرسول. ترجمۀ ا. جنتی. تهران: مؤسسۀ امیرکبیر.
اسدزندی، م. (1395). خودمراقبتی معنوی. تهران: نشر رسانه.
اعتمادی، ع.، رضایی، ج.، و احمدی، س. ا. ( 1393). صمیمیت و نقش آن در زندگی زناشویی. اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی.
بازرگان، ع. (1393). مقدمه‎‌ای بر روش‎‌های تحقیق کیفی و آمیخته: رویکردهای متداول در علوم رفتاری. تهران: دیدار.
بشارت، م.ع. (1390). بررسی ویژگی‎‌های روان‎‌سنجی فرم کوتاه مقیاس خودتنظیم‎‌گری در نمونه‎‌ای از جامعۀ ایرانی. پژوهش‎‌های روان‎‌شناسی بالینی و مشاوره، 1 (2)، 53 ـ 70.
توکلی، س.، و جعفری، م. س. (1399). نقش صمیمیت زناشویی و هوش معنوی در پیش‎‌بینی درد پس از جراحی سزارین، پزشکی بیهوشی و درد، 11 (1)، 61 ـ 69.
ثناگویی‎‌زاده، م. (1399). الگوی غنی‎‌سازی صمیمیت زناشویی در دیدگاه اسلامی، یک پژوهش کیفی. نشریۀ فرهنگ مشاوره و روا‎‌ن‎‌درمانی، 12 (45)، 1 ـ 32.
ثناگویی‎‌زاده، م. (1399). صمیمیت زناشویی، نظریه و کاربست: یک رویکرد اسلامی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ثناگویی‎‌زاده، م.، اعتمادی، ع.، احمدی، س. ا.، و جزایری، ر. س. (1398). اثربخشی مشاورۀ کارکردی خانواده با رویکرد اسلامی بر مشکلات بین والدین و نوجوان و نگرش نوجوان نسبت‎‌به والدین، پژوهش‎‌نامۀ اسلامی زنان و خانواده، 7 (15)، 83 ـ 104.
جلالی، ن.، حیدری، ح.، داودی، ح.، و آل یاسین، س. ع. (1398). مقایسۀ تأثیر آموزش مبتنی بر رویکرد هیجان مدار و رویکرد غنی‎‌سازی روابط گاتمن بر تعارض زناشویی گروهی از زنان شهرستان خمین. روان‎‌شناسی فرهنگی، 3 (1)، 41 ـ 62.
حر عاملی، م. ح. (1999). وسایل‎‌الشیعه. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
سالاری‎‌فر، م. ر. (1395). زوج‎‌درمانی با روی آورد اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شاه‎‌کرمی، م.، کاظمی، س.، و اسلامی، م. (1393). تأثیر درمان مرور زندگی با تأکید بر هستی‎‌شناسی اسلامی بر تعارضات زناشویی و تصمیم بر پایداری ازدواج. پایان‎‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.
صدوق، م. ع. ب. (1414). الخصال. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
صدوق، م. ع. ب. (1413 ق). کتاب من لایحضره الفقیه. تحقیق ع. ا. غفاری. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
صدوق، م. ع. ب. (1406ق). ثواب الاعمال و عقاب الاعمال. قم: دار الشریف الرضی للنشر.
طباطبایی، م. ح. (1393). المیزان فی تفسیر‎‌القرآن. قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
طبرسی، ف. ح. (1414ق). مکارم الاخلاق. تحقیق: علاء آل جعفر. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
غلام‎‌محمدی، ه.، سودانی، م.، و خجسته‎‌مهر، ر. (1398). اثربخشی بخشش درمانی رابرت انرایت و بخشش‎‌درمانی مبتنی بر آموزه‎‌های اسلامی بر تعهد و کیفیت زناشویی زنان آسیب دیده از پیمان‎‌شکنی زناشویی شهر اهواز. پایان‎‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید چمران اهواز.
کلینی، م. ی. (1407‎‌ق). الکافی. تحقیق ع. ا. غفاری و م. آخوندی. تهران: دار‎‌الکتب الاسلامیة.
محمدپور، ا. (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش (منطق و طرح در روش‎‌شناسی کیفی). تهران: جامعه‎‌شناسان.
محمودزاده، ا.، حسینیان، س.، احمدی، س. ا.، و فاتحی‎‌زاده، م. (1393). بررسی تأثیر زوج‎‌درمانی اسلامی بر صمیمیت زناشویی، روان‎‌شناسی و دین، 7 (25)، 59 ـ 70.
مجلسی، م. ب. (1403 ق). بحارالانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
نطاق، م.، کیانی، ق.، اسدی، م.، و قمری، م. (1399). پیشگیری از روابط خارج از ازدواج مبتنی بر رویکرد غنی‎‌سازی زندگی زناشویی با تکیه بر بافت فرهنگی اجتماعی ایران. روان‎‌شناسی فرهنگی، 4 (2)، 243 ـ 265.
نوری طبرسی، م. ح. (1407 ق). مستدرک‎‌الوسایل و مستنبط‎‌المسائل. قم: مؤسسۀ آل‎‌البیت.
هندی، ع. م. ح. د. [بی‎‌تا]. کنزالعمال فی سنن‎‌الاقوال و الافعال. به تصحیح صفوة السقا. بیروت: مکتبة الاسلامی.
Aghamiri, N., & Vaziri, S (2019). Prediction of Psychological Well-being Based on Marital Intimacy, Resilience and Mental Health of Couples in Tehran. Avicenna Journal of Neuro Psycho Physiology, 6(4), 178-188.
Bagarozzi, D. A. (2014). Enhancing intimacy in marriage: A clinician's guide: Routledge
Berger, R., & Hannah, M. T. (2013). Preventive approaches in couples therapy. Routledge.
Borji, M., Otaghi, M., & Kazembeigi, S. (2017). The impact of Orem’s self-care model on the quality of life in patients with type II diabetes. Biomedical and Pharmacology Journal, 10(1), 213-220.
Bryant, C. M., Futris, T. G., Hicks, M. R., Lee, T.-K., & Oshri, A (2016). African American stepfather-stepchild relationships, marital quality, and mental health. Journal of divorce & remarriage, vol 57(6), 378-388.
Carlson, J., & Dinkmeyer, D. C. (2002). Time for a better marriage. Impact Publishers.
Cavedo, C., & Guerney, B. G. (1999). Relationship enhancement enrichment and problem-prevention programs: Therapy-derived, powerful, versatile. Preventive approaches in couples therapy, 73-105.
Creswell, J. W., & Clark, V. L. P. (2017). Designing and conducting mixed methods research: Sage publications.
Dyer, P. M., & Dyer, G. H. (1989). Marriage enrichment process, methods and techniques. Winston-salem, NC: Association for Couples in Marriage Enrichment.
Elin, R. J. (1999). Marriage encounter: A positive preventive enrichment program. Preventive approaches in couples therapy, 55-72.
Halford, W. K., Sanders, M. R., & Behrens, B. C. (1994). Self-regulation in behavioral couples' therapy. Behavior therapy, 25(3), 431-452.
Heller, P. E., & Wood, B (2000). The influence of religious and ethnic differences on marital intimacy: Intermarriage versus intramarriage. Journal of Marital and Family Therapy, vol. 26(2), 241-252.
Hendrix, H., & Hunt, H. L. (2007). Getting the Love You Want Workbook: The New Couples' Study Guide. Simon and Schuster.
Gordon, L. H., & Frandsen, J. (1993). Passage to intimacy: A practical guide to repairing and rekindling your most important relationship. Simon and Schuster.
Gottman, J., Gottman, J. M., & Silver, N. (1995). Why marriages succeed or fail: And how you can make yours last. Simon and Schuster.
Jackson, L. A. (2017). The Implications of Self-Creation and Self-Care in Higher Education: A Transdisciplinary Inquiry. California Institute of Integral Studies.
L'Abate, L., & Cox, J. (1992). Programmed writing: A self-administered approach for interventions with individuals, couples, and families. Thomson Brooks/Cole Publishing Co.
Miller, S., & Sherrard, P. (1999). Couple communication. Preventive approaches in couple therapy, 125-148.
Moon, K. J., Chung, M. L., & Hwang, S. Y. (2020). The Perceived Marital Intimacy of Spouses Directly Influences the Rehabilitation Motivation of Hospitalized Stroke Survivors. Clinical Nursing Research, doi:10.1177/1054773820924573
Mosalanejad, L., Dastpak, M., Abdollahifard, S., & Pendar, R. (2018). Spiritual Self-care in Iranian People: A Qualitative Study using a Phenomenological Approach. Journal of Clinical & Diagnostic Research, 12(1).
Odinokaya, M., Krepkaia, T., Karpovich, I., & Ivanova, T. (2019). Self-regulation as a basic element of the professional culture of engineers. Education sciences, 9(3), 200.
Olson, D. H., & Olson, A. K. (1999). PREPARE/ENRICH program: version 2000. Preventive approaches in couples therapy, 196-216.
Parrott, L., & Parrott, L. L. (2006). Saving your marriage before it starts: Seven questions to ask before--and after--you marry. Zondervan.
Permana, I. (2018). How Religosity and/or Spirituality Might Influence Self-Care in Diabetes Management: A Structured Review. Bangladesh Journal of Medical Science, 17(2), 185-193.
Saeedifar, E. S., Memarian, R., Fatahi, S., & Ghelichkhani, F. (2018). Use of the Orem self-care model on pain relief in women with rheumatoid arthritis: a randomized trial. Electronic physician, 10(6), 6884.
Schaefer, M. T., & Olson, D. H (1981). Assessing intimacy: The PAIR inventory. Journal of Marital and Family Therapy, 7(1), 47-60.
Schnarch, D., & Regas, S. (2012). The crucible differentiation scale: Assessing differentiation in human relationships. Journal of Marital and Family Therapy, 38(4), 639-652.
Sharifi, N., Majlessi, F., Montazeri, A., Shojaeizadeh, D., & Sadeghi, R. (2017). Prevention of osteoporosis in female students based on the Orem self-care model. Electronic physician, 9(10), 5465.
Strauss, A. & Corbin, J., (2008). Basics of qualitative research (3 ed). London: sage publications
Van den Broucke, S., Vandereycken, W., & Vertommen, H. (1995). Marital intimacy: Conceptualization and assessment. Clinical Psychology Review, 15(3), 217-233.
Vest, B. M., Cercone Heavey, S., Homish, D. L., & Homish, G. G. (2017). Marital satisfaction, family support, and pre-deployment resiliency factors related to mental health outcomes for reserve and national guard soldiers. Military behavioral health, 5(4), 313-323.
Waring, E. M (1984). The measurement of marital intimacy. Journal of Marital and Family Therapy, 10(2), 185-192.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 اسفند 1399
  • تاریخ بازنگری: 26 اردیبهشت 1400
  • تاریخ پذیرش: 31 شهریور 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار