نقش پیش‌بینی کنندة تفکر نقادانه و نگرش به علم در سواد رسانه‌ای دانشجویان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد الکترونیکی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت)

چکیده

رسانه‎‌ها از اجزای اصلی جوامع بشری‎‌اند و زندگی ما به آن‎‌ها وابسته است به‎‌گونه‎‌ای که سواد رسانه‎‌ای و اطلاعات لازمة زندگی در جامعة امروز است. دو متغیر که می‎‌توانند با سواد رسانه‎‌ای مرتبط باشند تفکر نقادانه و نگرش به علم‎‌اند. ترسیم تصویر درست‎‌تری از روابط این متغیرها مستلزم انجام پژوهش تجربی است. بدین منظور، هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش تفکر نقادانه و نگرش به علم در پیش‎‌بینی سواد رسانه‎‌ای در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم بود. 180 نفر (1/76 درصد زن و 2/22 درصد مرد) با روش نمونه‎‌گیری غیرتصادفی انتخاب شدند و به پرسش‎‌نامة تفکر نقادانة ریکتس، خرده‎‌مقیاس نگرش به علم و فناوری از پرسش‎‌نامة ارتباط آموزش علوم و پرسش‎‌نامة سواد رسانه‎‌ای پاسخ دادند. داده‎‌ها با ضریب هم‎‌بستگی پیرسون و رگرسیون گام‎‌به‎‌گام تحلیل شدند. نتایج نشان داد تفکر نقادانه و نگرش مثبت به علم با سواد رسانه‎‌ای هم‎‌بستگی مثبت داشتند. همچنین، تفکر نقادانه و نگرش مثبت به علم پیش‎‌بینی‎‌کنندة معناداری برای سواد رسانه‎‌ای دانشجویان بودند. بر پایة نتایج این پژوهش پیوستگی سواد رسانه‎‌ای با مهارت‎‌های تفکر نقادانه و نگرش به علم و فناوری تأیید شد. بررسی راهکارهای تقویت تفکر نقادانه و ایجاد نگرش مثبت به علم در دانشجویان ضروری به‎‌نظر می‎‌رسد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The predictive role of critical thinking and attitudes toward science in students' media literacy

نویسندگان [English]

  • Elham Esmaeili 1
  • Naser Aghababaei 2
1 Department of Psychology, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Electronic Campus. Tehran. Iran.
2 Department of Behavioral Sciences, Institute for Research and Development in the Humanities (SAMT)
چکیده [English]

Mass media is one of the main components of human societies, and our lives depend on the media, so that media literacy and informational literacy are necessary in today's society. Two variables that could be related to media literacy are critical thinking and attitudes towards science and technology. To draw a better picture of these relationships conducting empirical studies is warranted. In doing so, the present study aimed to investigate the predictive role of critical thinking and attitudes toward science in media literacy of students of Islamic Azad University, Qom Branch. 180 participants (76.1% female) were selected by non-random sampling method and answered the Ricketts Critical Thinking Disposition Questionnaire, the Science and Technology Attitude subscale from the Science Education Communication Questionnaire, and the Media Literacy Questionnaire. Data were analyzed by Pearson correlation coefficient and stepwise regression. The results showed that critical thinking and positive attitudes towards science were positively correlated with media literacy. Critical thinking and positive attitudes towards science were also significant predictors of students' media literacy. Based on the results of this study, the links of media literacy to critical thinking skills and attitudes towards science have been confirmed. It seems necessary to study strategies to strengthen critical thinking and create a positive attitude towards science in students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Thinking
  • Science
  • Attitude towards Science
  • Media Literacy
اسمعیل پونکی، ا.، اسمعیلی، م. ر.، و فهیم‎‌نیا، ف. (1395). بررسی رابطة­ سواد رسانه‎‌ای و سواد اطلاعاتی دانشجویان علوم ارتباطات و علم اطلاعات و دانش‎‌شناسی. پژوهش‌نامة پردازش و مدیریت اطلاعات، 32(2)، 581ـ604.
اشرفی‎‌ریزی، ح.، حسن‎‌زاده، د.، و کاظم‎‌پور، ز. (1393). میزان سواد رسانه‎‌ای و اطلاعاتی در‎‌بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بر‎‌اساس شاخص‎‌های سواد رسانه‎‌ای و اطلاعاتی یونسکو. مدیریت اطلاعات سلامت، 11(4)، 424ـ434.
امینی، ف. (1394). ضرورت آشنایی با سواد رسانه‎‌ای در خانواده. دومین کنفرانس ملی توسعة پایدار در علوم تربیتی و روان‎‌شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سروش حکمت مرتضوی، مؤسسة آموزش عالی مهر اروند، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار.
آقابابائی، ن. (1398). تأثیر ترسیم استدلال و نقشة مفهومی در کتاب درسی دانشگاهی بر تفکر نقادانه. پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 44، 1ـ20.
آقابابائی، ن. (1399). مقدمه‌ای بر تفکر نقادانه و آموزش آن. تهران: سمت.
آنجفی، ف.، زراعت، ز.، سلطان‎‌محمدی، ز.، قابچی‎‌پور، ک.، و کهن، ف. (1388). مهارت تفکر انتقادی دانشجویان فنی ـ مهندسی و علوم انسانی. راهبردهای آموزشی، 2(1)، 19 ـ 22.
باربور، ا. ج. (1972). علم و دین. ترجمۀ ب. خرمشاهی (1389). تهران: نشر دانشگاهی.
بصیریان جهرمی، ح.، و بصیریان جهرمی، ر. (1385). درآمدی به سواد رسانه‎‌ای و تفکر انتقادی. رسانه، 17، 33ـ50.
ﺑﻬﺮام‎‌پور، ش. (1383). اﻧﺴﺠﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ: نیم‎‌ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ اﻳﺮان. ﺳﻤﻴﻨﺎر اﻳﺮان و ﺟﺎمعۀ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ، تهران.
پاک‎‌مهر، ح.، میردورقی، ف.، غنایی چمن‎‌آباد، ع.، و کرمی، م. (1392). رواسازی، اعتباریابی و تحلیل عاملی مقیاس گرایش به تفکر انتقادی ریکتس در مقطع متوسطه. اندازه‎‌گیری تربیتی، 11، 33ـ53.
تقی‎‌زاده، ع، و کیا، ع. (1393). نیازسنجی برنامة آموزش سواد رسانه‎‌ای در مدارس. مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، 26، 79ـ103.
جاویدی کلاته جعفرآبادی، ط.، و عبدلی، ا. (1389). روند تحول تفکر انتقادی در دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد. مطالعات تربیتی و روان‎‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، 11، 103ـ120.
حاجی حیدری، ح.، و یزدیان، ا. (1390). سنجش و کاربست الگوی پنج سطحی سواد رسانه‎‌ای انتقادی: مطالعۀ­ موردی دانشجویان دانشکدۀ­ صدا و سیمای ج.ا.ا. مجلۀ جهانی رسانه، 18، 30ـ45.
رضایی، ر. و پوربایرامیان، ق. (1395). بررسی ارتباط بین تفکر انتقادی و سواد اطلاعاتی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اردبیل. سلامت و بهداشت، 7(3)، 365 ـ 376.
شفیعی، س. (1384). پژوهش در ایران: مقایسة تطبیقی با کشورهای چین، هند، آلمان و ژاپن. تهران: راد نواندیش.
عباسی دومشهری، م. (1393). بررسی رابطة میزان سواد اطلاعاتی با مهارت‌های تفکر انتقادی در مدارس دورة ابتدایی شهرستان میناب. پایان‎‌نامة کارشناسی ‎‌ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.
فلسفی، غ. (1393). بررسی رابطة سواد رسانه‎‌ای با سبک زندگی (مورد مطالعه): نوجوانان 15 تا 18 سالة‎‌ دبیرستانی منطقة شش تهران. پایان‎‌نامة کارشناسی ‎‌ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شرق.
قانعی راد، م. ا. (1389). ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺪل ﭘﯿﻤﺎﯾﺶ ﻣﺤﯿﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻧﻈﺎم ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺸﻮر. ﺗﻬﺮان: مرکز ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺳﯿﺎﺳﺖ علمی کشور (طرح پژوهشی).
قانعی راد، م. ا.، و مرشدی، ا. (1390). پیمایش فهم عمومی از علم و فناوری: مطالعة موردی شهروندان تهرانی. سیاست علم و فناوری، 3(3)، 93ـ110.
نصیری، ب. (1397). اهمیت و ضرورت سواد رسانه‎‌ای در جامعه. انجمن سواد رسانه‎‌ای ایران. <http://mliteracy.ir >.
نصیری، ب.، بخشی، ب، و هاشمی، م. (1391). اهمیت آموزش سواد رسانه‎‌ای در قرن بیست‎‌و‎‌یکم. مطالعات رسانه‎‌ای، 18، 149ـ 158.
یکتای کوشالی، م. ح.، رمضانی، ا.، پورنجفی، س.، و اسماعیل‎‌پور بندبنی، م. (1396). بررسی رابطة سواد اطلاعاتی و تفکر انتقادی در دانشجویان: یک مطالعة مقطعی. نشریة آموزش پرستاری، 6(5)، 1ـ8.
Aghababaei, N., Sohrabi, F., Eskandari, H., Borjali, A., Farrokhi, N., & Chen, Z. J. (2016). Predicting subjective well-being by religious and scientific attitudes with hope, purpose in life, and death anxiety as mediators. Personality and Individual Differences, 90, 93-98.
Alavi, H. R. (2007). Correlatives of happiness in the university students of Iran (a religious approach). Journal of Religion and Health, 46, 480-499.
Bowell, T., & Kemp, G. (2005). Critical thinking: A concise guide. 2nd ed. Oxon: Routledge.
Brown, J.A. (1991). Television critical viewing skill education: Major media literacy project in the United States and selected countries. Hillsdale, N.J: Lawrence Elbaum.
Buckingham, D. (2003). Media education: Literacy, learning and contemporary culture. Cambridge: Polity Press.
Farias, M., Newheiser, A., Kahane, G., & de Toledo, Z. (2013). Scientific faith: Belief in science increases in the face of stress and existential anxiety. Journal of Experimental Social Psychology 49, 1210-1213.
Lewittes, H. (2007). Collaborative learning for critical thinking. State university of N.Y. http://www.aacu.org/meetings/generaleducation/documents/Lewittes.pdf.
Mader, S. (2012). Transforming students into scholars: Creating MIL competencies through communicating research. Proceeding of the International Conference on Media and Information Literacy for Knowledge Societies; Moscow, Russian Federation.
Miri, B., David, B.C., Uri, Z. (2007). Purposely teaching for the promotion of higher-order thinking skills: A case of critical thinking. Research in Science Education, 37(4), 353-369.
Wood, E. (2009). Media literacy education: Evaluating media literacy education in Colorado schools. Masters Thesis in University of Denver.