اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر اساس فرهنگ ایرانی بر تمامیت‌خواهیِ زوجی و تمایزیافتگی زنان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

هدف این پژوهش، تعیین اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر اساس فرهنگ ایرانی بر تمامیت‌خواهی زوجی و تمایزیافتگی زنان است. روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی و بر اساس طرح پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون و آزمون پیگیری با گروه کنترل بود. جامعۀ آماری شامل تمامی زنان مراجعه­کننده به سراهای محلۀ‌ منطقۀ یک شهر تهران بودند که به­صورت فراخوان از طریق نصب آگهی در سراهای محله، افرادی که نمرۀ بالاتر از میانگین نمرات زنان مراجعه­کننده به سراهای منطقۀ یک شهر تهران در پرسش­نامۀ تمامیت‌خواهی زوجی و نمرۀ پایین‌تر از میانگین را در پرسش­نامۀ‌ تمایزیافتگی کسب کردند، انتخاب شدند و با توجه به ملاک‌های ورود و خروج به گروه نمونه، 20 نفر انتخاب و به­صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند (هر گروه 10 نفر). داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه‌های خودمتمایزسازی و تمامیت‌خواهی زوجی گردآوری شد. گروه آزمایش در 8 جلسۀ 90 دقیقه‌ایِ آموزشِ خودمتمایزسازی شرکت کردند. گروه آزمایش و کنترل در سه مرحلۀ پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری با استفاده از ابزارهای ذکر­شده سنجش شدند و نتایج با استفاده از تحلیل واریانس آمیخته تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که آموزش خودمتمایزسازی بر اساس فرهنگ ایرانی سبب افزایش تمایزیافتگی و مؤلفه‌های آن شده است. همچنین، این آموزش سبب کاهش ناهمخوانی (مؤلفۀ تمامیت‌خواهی) شده است؛ اما روی مؤلفۀ دیگر، یعنی استانداردهای بالا تأثیر معناداری نداشته است. می‌توان نتیجه گرفت که باید به آموزش خودمتمایزسازی بر اساس فرهنگ ایرانی به­عنوان یک روش مؤثر در افزایش تمایزیافتگی و کاهش تمامیت‌خواهی زوجی، از سوی مشاوران و خانواده ‌درمانگران توجه شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Training in Developing Iranian-Culture-Based Self-Differentiation on Dyadic Perfectionism and Differentiation in Women

نویسندگان [English]

  • Hajar Falahzade
  • Fatemeh Keikha
  • Mansoure Sadat Sadeghi
Shahid Beheshti University
چکیده [English]

The purpose of this study was to determine the effectiveness of training in developing Iranian-culture-based self-differentiation on dyadic perfectionism and differentiation in women. The research method was semi-experimental and was based on pre-test, post-test, and follow-up test with control group. The statistical population consisted of all women who referred to community houses of Tehran's District 1. The women were summoned by advertisements that were posted in the community houses of Tehran's District 1. Among them, 20 women who gained the higher than average score in Self-Differentiation Scale (SDS), and lower than average score in Dyadic Perfectionism Questionnaire (DPQ) were selected by available sampling, and according to entrance-exit criteria  were randomly assigned to experimental and control groups (10 members in each group). The data were collected using SDS and DPQ. The experimental group participated in eight 90-minute self-differentiating training sessions. The experimental and control groups were evaluated in three stages: pre-test, post-test and follow up using the mentioned tools. The results were analyzed using Mixed Analysis of Variance. The results showed that teaching self-differentiation on Iranian culture basis has increased differentiation and its components. This training has also reduced the discrepancy (perfectionism subscale) but has not had any significant effect on the other perfectionism subscale, the high standards. In general, it can be concluded that teaching self-differentiation on Iranian culture basis, as an effective way to increase differentiation and reduce perfectionism, should be considered by consultants and family therapists.

کلیدواژه‌ها [English]

  • self-differentiation
  • dyadic perfectionism
  • differentiation
آریایی آذر، ا. (1393). بررسی تمایزیافتگی زوجین ایرانی از خانوادۀ اصلی و نقش آن در پیش‌بینی الگوهای ارتباطی و رضایت زناشویی اقوام ایرانی. پایان نامۀ کارشناسی ارشد. پژوهشکدۀ خانواده، دانشگاه شهید بهشتی.
اباذری، س. (1394). مقایسۀ الگوهای تعاملی و سبک حل تعارض در زوج‌های دارای کمال‌گرایی متقارن و نامتقارن. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. پژوهشکدۀ خانواده، دانشگاه شهید بهشتی.
اسکیان، پ.، ثنایی ذاکر، ب.، و نوابی­نژاد، ش. (1387). بررسی تأثیر سایکودرام (روان نمایشگری) بر افزایش تمایزیافتگی فرد از خانواده اصلی در دانش­آموزان دختر دبیرستانی منطقۀ 5 تهران.‎ تازه­ها و پژوهش­های مشاوره، 7 (25)، 27ـ42.
اینانلو، ش. (1390). اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر افزایش رضامندی از زندگی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ علوم تربیتی و روان­شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی.
تقوی، ن. (1391). رابطۀ سبک‌های دلبستگی، تمایزیافتگی خود و فقدان پدر با صمیمیت زناشویی زنان، پایان­نامۀ کارشناسی‌ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
چراغی، م.، مظاهری، م.، موتابی، ف.، پناغی، ل.، و صادقی، م. (1393). سبک‌های ارتباط با خانوادۀ همسر در زوجین ایرانی و طراحی و بررسی اثربخشی بستۀ مداخله‌ای مبتنی بر فرهنگ بر سازگاری زناشویی و کیفیت ارتباط با خانوادۀ همسر، رسالۀ دکتری. پژوهشکدۀ خانواده، دانشگاه شهید بهشتی.
خزایی، س. (1386). بررسی تأثیر آموزش تمایزیافتگی بر میزان صمیمیت و سطح تمایزیافتگی زوج‌ها. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت معلم تهران.
خوش­لهجه صدق، ا. (1391). نظریۀ خانواده­درمانی بوئن. تهران: بعثت.
روشنفر، ع.، مختاری، س.، و پاداش، ز. (1392). بررسی اثربخشی آموزش روان‌درمانی مبتنی بر کیفیت زندگی بر کمال‌گرایی مراجعان مراکز مشاورۀ شهر اصفهان. تحقیقات نظام سلامت، 9(8)، 886 ـ 895.
شماعی، ف. (1388). بررسی رابطۀ تمایزیافتگی و کیفیت زندگی در دانشجویان دختر و پسر. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد مشاوره خانواده. دانشکدۀ روان­شناسی دانشگاه تربیت معلم.
صادق مقدم، ل.، عسگری، ف.، معروضی، پ.، شمس، ه.، و طهماسبی، س.(1385). میزان رضایت از زندگی زناشویی در زنان شاغل و خانه‌دار شهر گناباد. افق دانش، 12 (2)، 45ـ50.
صفایی‌جم، ش. (1394). رابطۀ ناهمخوانی خود و کمال‌گرایی زوجی در افراد متأهل: نقش میانجی­گری ویژگی‌های شخصیتی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. پژوهشکدۀ خانواده، دانشگاه شهید بهشتی.
غفاری، ف.، رفیعی، ح.، و ثنایی ذاکر، ب. (1389). اثربخشی آموزش خانواده با استفاده از تئوری سیستمی بوئن بر تمایزیافتگی و کارکرد خانواده­های دارای فرزند معتاد. خانواده­پژوهی،6 ( 22)، 227ـ239.
غفاری، م. و مهینی، ش. (1393). بررسی رابطۀ رضامندی از روابط و تمایزیافتگی با عملکرد خانواده در دانشجویان متأهل. شخصیت و تفاوت­های فردی، 4، 39ـ57.
فرحبخش، ک. (1390). هم­بستگی بین ویژگی‌های ادراک­شده خانوادۀ اصلی و فعلی و رابطۀ آن با تعارض زناشویی. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 6، 35ـ60.
قره‌باغی، ف.، بشارت، م. ع.، رستمی، ر.، و غلامعلی لواسانی، م. (1394). تمایزیافتگی و نشانه‌های اضطراب مزمن در سیستم هیجانی خانواده: طراحی و بررسی اثربخشی مداخله‌ای براساس نظریۀ سیستم‌های خانوادۀ بوئن. مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 5 (1)، 1ـ24.
کاظمیان، س.، اسمعیلی، م. (1392). اثربخشی آموزش خودمتمایزسازی بر کاهش اضطراب فرزندان خانواده های طلاق. در سلامت روان­شناختی، 4، 53ـ59.
گل‌پرور، م.، و ستایش‌منش، س. (1393). پیش‌بینی‌پذیری مؤلفه‌های رضایت زناشویی براساس مؤلفه‌های کمال‌گرایی زنان متأهل دانشجو. شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، 17 (65)، 247ـ215.
گه­رن، جی، ف.، فوگارتی، ت.، فای، ل.، وکایوتو، ج. گ. (1996). مثلث و مثلث‌سازی در خانواده و ازدواج: الفبای درمان. ترجمۀ ف. بهاری (1393). چ دوم. تهران: دانژه.
مک‌گلدرید، م.، گرسون، ر.، و شلن‌برگر، س. (1393). ژنوگرام: سنجش و مداخله در مشاورۀ ازدواج و خانواده‌درمانی. تهران: دانژه.
نیکولز، م.، و شوارتز، ر. (1393). خانواده­درمانی (مفاهیم و روش‌ها). ترجمۀ م. دهقانی، آ. گنجوی، ع. زاده‌محمدی و ک. طهماسبیان. چ چهارم. تهران: دانژه.
یوسفی، ن. (1390). مقایسۀ اثربخشی دو رویکرد خانواده­درمانی مبتنی بر طرح­واره­درمانی و نظام عاطفی بوئن بر میل به طلاق در مراجعان متقاضی متارکه. روان­شناسی بالینی، 3 (11)، 53ـ64.
 
Baucom, D. H., Epstin, N., Daiuto, A.D., Carels, R. A., & Burnett, C. K. (1997). Cognitions in marriage: The relationship between standards and attributions. Journal of Family Psychology, 10, 209-222. 
Bugay, A. (2016). Turkish Version of the Dyadic Almost Perfect Scale: Reliability and Validity. The Family Journal24, 1-6.