اثربخشی یک برنامة آموزشی مهارت‌های زندگی مبتنی بر فرهنگ اسلامی بر شادکامی و تاب‌آوری زنان مطلقه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

این پژوهش با هدف تدوین برنامۀ آموزش مهارت‌های زندگی مبتنی بر فرهنگ اسلامی و تعیین اثربخشی آن بر شادکامی و تاب‌آوری زنان مطلقه انجام شد. روش پژوهش شامل دو بخش کیفی و کمّی است. 30 نفر نفر از زنان مطلقه 30 تا 40 سالة مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره و خدمات روان‌شناختی شهر کرمان در نیمۀ اول سال 1395 با روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب‌ و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش­نامۀ تاب‌آوری و پرسش­نامة شادکامی آکسفورد استفاده شد. برنامۀ آموزشی طی 11 جلسۀ 90 دقیقه‌ای در گروه آزمایش اجرا شد. گروه کنترل در لیست انتظار قرار گرفت. نتایج با روش تحلیل کوواریانسمورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌هانشان داد که میزان نسبت روایی محتوایی  براساس روش لاوشه برای تعداد 10 نفر متخصص 83/0 به­دست آمد، و میزان شاخص روایی محتوایی براساس روش والتز و باسل برای این تعداد متخصص 80/0 به­دست آمدو با مقایسۀ این میزان با مقدار مورد قبول در هر دو شاخص، میزان روایی محتوایی برنامه قابل­قبول است. همچنین، نتایج نشان داد که آموزش مهارت­های زندگی بر افزایش میزان شادکامی و تاب­آوری گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل تأثیرگذار بوده است. براساس نتایج می­توان گفت که برنامۀ مهارت­های زندگی (شامل خودآگاهی، مقابله با استرس، و همدلی) مبتنی بر فرهنگ اسلامی، برنامۀ مناسب و کارآمدی برای زنان مطلقه است و اجرای آن می­تواند بر شادکامی و تاب‌آوری این افراد مؤثر باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The effectiveness of Islamic culture based life skills training on the happiness and resilience of divorced women

نویسندگان [English]

  • Ahmad borjali
  • Zahra Rahimi Sadegh
  • Faramarz Sohrabi
  • Mohammad Reza Falsafinejad
  • Abdollah Moatamedi
Allameh Tabataba’i University
چکیده [English]

The purpose of this study was to develop a life skills training based on Islamic culture in Iran and determining its effectiveness on the happiness and resilience of divorced women. The research method consists of two qualitative and quantitative parts. The statistical population of this research includes all divorced women between 30 and 40 years old who referred to counseling and psychological services centers of Kerman in the first half of 1395, among whom 30 were selected by available sampling method and were randomly divided into two experimental and control groups (15 subjects). To collect data, Resilience Questionnaires and Oxford Happiness Questionnaire were used. The training program was performed on 11 sessions of 90 minutes in the experimental group and the control group in the waiting list and the results were analyzed using covariance analysis. Results showed that the content validity ratio was calculated based on the Lavoshe method for 10 experts (0/83), and the content validity index based on the Waltz and Bassel methods for this number was 0/80 obtained, and based on comparing these values with the acceptable value of both indicators, the content validity of the program is acceptable. Also, the results showed that life skills training had an impact on increasing the happiness and resiliency of the experimental group compared to the control group. According to the results, life skills program (self-awareness, coping with stress, empathy) based on indigenous culture is an appropriate and effective program for divorced women and its implementation can affect the happiness and resiliency of these individuals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • life skills
  • Islamic culture
  • happiness
  • resilience
  • divorced women
احمدی، ع. ‌ا. (1391). روان‌شناسی شخصیت از دیدگاه اسلامی. تهران: امیرکبیر. چ نهم.
اخوان تفتی، م. (1382). پیامدهای طلاق در گذار از مراحل آن. مطالعات اجتماعی و روان­شناختی زنان، 1(3)، 125-151.
آیت­الهی، ز. (1390). مهارت زندگی در آیینۀ آیات و روایات. تهران: پژوهشکدۀ فرهنگ و معارف نهاد نمایندگی رهبری.
بستانی، م. (2004). اسلام و روان­شناسی. ترجمۀ م. هویشم (1388). مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
بنسون، ه.، و استوارت، ا. (2009). حال خوش. ترجمۀ م. قراچه­داغی (1389). تهران: شباهنگ. چ اول.
جبارزاده قشلاق، ر.، بزازیان، س.، و شقاقی، ف. (1391). اثربخشی آموزش مهارت­های زندگی بر تاب­آوری معلمان زن. سومین همایش ملی مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی­شهر.
جعفری، ا.، حسینی، س. م.، و فاضلی، م. (1395). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی خودآگاهی و مدیریت هیجان‌ها در افزایش تاب‌آوری و شادکامی زنان سرپرست خانوار. پژوهشنامۀ مددکاری اجتماعی، 2(8)، 41-76.
خدادادی سنگده، ج. (1396). عوامل مذهبی مؤثر در شکل­گیری خانوادة سالم براساس بافت فرهنگی اجتماعی. روان­شناسی فرهنگی، 1(1)، 85-98.
خلیلیان، ز.، و افلاکی­فرد، ح. (1395). بررسی تأثیر آموزش مهارت­های زندگی بر خودکارآمدی و افزایش شادکامی دانش­آموزان دختر دورۀ دوم متوسطه. پژوهش­های مشاوره، 59، 76-96.
رضاپورمیرصالح، ی.، فلاح، م.، و صابری، م. (1395). بررسی اثربخشی مداخله مبتنی بر آموزش مهارت­های زندگی بر کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار. زن و جامعه (جامعه­شناسی زنان)، 7(1)، 81-99.
سازمان بهداشت جهانی (2001). برنامۀ آموزش مهارت­های زندگی. ترجمۀ ر. نوری قاسم­آبادی و پ. محمدخانی (1387). تهران: واحد بهداشت روان و پیشگیری از سوء مصرف مواد سازمان بهداشت جهانی.
سلیمی بجستانی، ح.، و عابدی، ف. (1392). اثربخشی آموزش مهارت­های زندگی بر اضطراب، افسردگی و شادکامی مادران دانش­آموزان مقطع راهنمایی شهرستان کرج در سال تحصیلی 91-1390. مطالعات روان­شناسی بالینی، 3(11)، 29-48.
صادقی، س. (1388). بررسی میزان اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن­آگاهی و مهارت‌های مقابله با استرس بر کاهش افسردگی زنان مطلقۀ شهر اصفهان. رسالۀ دکتری تخصصی روان­شناسی. دانشگاه علامه طباطبائی.
صفاری، م.، سنایی­نسب، ه.، رشیدی جهان، ح.، پورتقی، غ.، و پاکپور حاجی­آقا، ا. (1392). شادکامی، خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی در دانشجویان. توسعۀ آموزش در علوم پزشکی، 13، 22-29.
علی­پور، ا.، و نوربالا، ا. ع. (۱۳۷۸). بررسی مقدماتی پایایی و روایی پرسش­نامۀ شادکامی آکسفورد در دانشجویان‏ دانشگاه­های تهران. روا­ن­پزشکی و روان­شناسی بالینی ایران، ۵(۱و۲)، 55-۶۶.
فاضل قانع، ح. (1392). سبک زندگی براساس آموزه­های اسلامی. قم: مرکز پژوهش­های اسلامی صدا و سیما.
قضاوی، ز.، مردانی، ز.، و پهلوان­زاده، س. (1396). بررسی تأثیر برنامۀ آموزش شادکامی فوردایس بر میزان شادکامی پرستاران. سلامت و مراقبت، 19(3)، 117- 124.
کاملی، م. ج. (1386). بررسی علل و عوامل مؤثر در بروز آسیب‌های اجتماعی طلاق در جامعۀ ایران.  دانش انتظامی، 9(3)، 179-198.
کاویانی، ح.، پورناصح، م.، صیادلو، س.، و محمدی، م. ر. (1386). اثربخشی آموزش کنترل استرس در کاهش اضطراب و افسردگی شرکت­کنندگان در کلاس کنکور. تازه­های علوم شناختی، 9(2)، 61-68.
کیم، ج. (2003). روان خود را بشناس. ترجمۀ گ. باقری‌نیا و م. حق‌پناه (1391). تهران: فراروان.
کلانتری، ع.، روشن­فکر، پ.، و جواهری، ج. (1390). آثار و پیامدهای طلاق، مرور نظام­مند تحقیقات انجام­شده در ایران با تأکید بر ملاحظات جنسیتی (1390-1376). زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 9(3)، 111-131.
گلمن، د. (2004). هوش هیجانی. ترجمۀ ن. پارسا (1383). تهران: رشد. چ سوم.
محفوظی، م. ص.، و جان­بزرگی، م. (1387). بررسی رابطة بین سلسله­مراتب ارزش­ها و سلامت روانی. تهران: مؤسسة پژوهشی ابن سینا.
محمدی، م. (1384). بررسی عوامل مؤثر بر تاب­آوری در افراد در معرض خطر سوء مصرف مواد. رسالۀ دکتری، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران.
نجاتی، م. ع. (1381). قرآن و روان­شناسی. ترجمۀ ع. عرب. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامى آستان قدس رضوی.
نورعلیزاده میانجی، م. (1395). خودآگاهی و مدیریت خویشتن. قم: بوستان کتاب.
یزدخواستی، ح.، منصوری، ن.، زاده محمدی، ع.، و احمدآبادی، ز. (1387). بررسی احساس تمایل و تقصیر با استرس، افسردگی و اضطراب متقاضیان طلاق در شهرهای اصفهان و اراک. خانواده­پژوهی، 15، 263-275.
Aronson, E. (1994). Stress and coping in spouses of persons with spinal cord injuries. Clinical Rehabilitation, 14(2), 44-137.
Bauer, J. J., Schwab, J. R., & McAdams, D. P. (2016). Self-actualizing: Where ego development finally feels good?. The Humanistic Psychologist, 39(2), 121-136.
Boekaerts, M. (2010). Coping with stressful situations: An important aspect of self-regulation. International Encyclopedia of Education, 16(4), 570-575.
Carr, A. (2004). Positive psychology: The science of happiness and human strengths. Routledge.
Chetty, D., & Hoque, M. E. (2013). Effectiveness of a nurse facilitated cognitive group intervention among mild to moderately-depressed-women in KwaZulu-Natal, South Africa. African Journal of Psychiatry, 16(1), 29-34.
Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and Anxiety, 18(2), 76-82.
Deffenbacher, J. L. (1998). Generalized anxiety and anxiety management training. In V.E. Caballo (Ed.) International handbook of cognitive and behavioural treatments for psychological disorders (pp 227-249). Oxford: Pergamon.
Duarte, A., Garcia, C., Giannarakis, G., Limão, S., Polydoropoulou, A., & Litinas, N. (2010). New approaches in transportation planning: happiness and transport economics. NETNOMICS: Economic Research and Electronic Networking, 11(1), 5-32.
Faller, H., & Schmidt, M. (2014). Prognostic value of depressive coping and depression in survival of lung cancer patients. PsychoOncology: Journal of the Psychological, Social and Behavioral Dimensions of Cancer, 13(5), 359-363.
Furnham, A., & Brewin, C. R. (1990). Personality and happiness. Personality and Individual Differences, 11(10), 1093-1096.
Husin, W. N. F. W., Arsad, N. M., Othman, O., Halim, L., Rasul, M. S., Osman, K., & Iksan, Z. (2016). Fostering students’ 21st century skills through Project Oriented Problem Based Learning (POPBL) in integrated STEM education program. In Asia-Pacific Forum on Science Learning and Teaching (Vol. 17, No. 1, pp. 1-18). The Education University of Hong Kong, Department of Science and Environmental Studies.
Landau, M. J., Vess, M., Arndt, J., Rothschild, Z. K., Sullivan, D., & Atchley, R. A. (2016). Embodied metaphor and the “true” self: Priming entity expansion and protection influences intrinsic self-expressions in self-perceptions and interpersonal behavior. Journal of Experimental Social Psychology, 47(1), 79-87.
McCorkle, R., Talley, R. C., Baile, W., & Williams, A. L. (2012). Caring for a Loved One with Cancer: Professional and Family Issues. In R. C. Talley, R. McCorkle, & W. F. Baile (Eds.). Cancer Caregiving in the United States (pp. 1-17). Springer, New York, NY.
Waltz, C. F., & Bausell, B. R. (1981). Nursing research: design statistics and computer analysis. New York: Davis FA. 
Vatankhah, H., Daryabari, D., Ghadami, V., & KhanjanShoeibi, E. (2013). Teaching how life skills (anger control) affect the happiness and self-esteem of Tonekabon female students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 84, 914-918.