بررسی تطبیقی روان‌شناسی وحدت‌مدار و روان‌شناسی وجودی: تقابل دو رویکرد معناگرای فطری‌نگر و پدیدارگرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشکدۀ خانواده، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

روان‌شناسی وجودی بر اساس فلسفۀ پدیدارشناختی است که باور دارد جهان با تمام مخلوقاتش هیچ‌گونه توجیه و معنایی ندارد و پوچ است. آنچه انسان را در میان مخلوقات ممتاز می‌کند، آزادی و توانایی او در انتخاب است. مفروضات روان­شناختی در این رویکرد آزادی، تنهایی، اضطراب مرگ، و اصالت انسانی است. روان­شناسی وحدت‌مدار ماهیت انسان را برآمده از هستی غایت‌مداری می‌داند که در خود معنا و هدف وحدانی دارد و مفروضات روان­شناختی خود را بر مبنای فطرت وحدت‌مدار و انگیزش عشق و دلبستگی و جاودانگی انسان قرار داده ‌است. در این رویکرد هستی بیهوده و پوچ نیست، ذاتاً معنا دارد و هر شخص با ماهیت منحصربه­فرد فطری خود خالق اصلی داستان و معنای زندگی‌اش است. هدف از این پژوهش پاسخ به این پرسش بود که ماهیت هستی‌شناختی وجود انسان، شناخت او، انگیزش، هدف، و فرایند تحلیل ‌در رویکرد بومی روان­شناسی وحدت‌مدار چگونه است و این رویکرد چه تمایزهای مفهومی­ای در این شاخص‌ها با رویکرد وجودی دارد. یافته‌های پژوهش توضیح می‌دهد روان­شناسی وحدت‌مدار انسان را پرتاب­شده در هستی نمی‌بیند و ماهیت و انگیزه‌های روانی انسانی را برآمده از عشق، اتصال، و دلبستگی به عالم وحدت می‌داند که به زندگی معنا و هدفی وحدانی می‌دهد. مداخلات روان‌شناختیِ رویکرد پدیدارگرا توفیق و توجیه چندانی در جوامع فطرت‌گرا و دین‌باور ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Unity-Oriented Psychology and Existential Psychology: The Encounter of Innatist and Phenomenalist Meaning-Based Approaches

نویسنده [English]

  • Ali Zadeh-Mohammadi
Family Research Institute, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

The existential psychology is based on phenomenological philosophy. In this approach, the world has no meaning and is futile. What makes man distinguished from other creatures is his freedom and ability to choose. Psychological assumptions in this approach include human freedom, death anxiety, and humanism. In contrast, the unity-oriented psychology approach maintains that human nature has a purposive existence with a unity-oriented meaning and intention, and has founded its psychological assumptions on the basis of a unity-oriented nature, as well as the motivation of love, attachment and immortality of mankind. In this approach, the universe is not futile and vain, has inherent meaning, and each person, with his own unique characteristics is the creator of the story and meaning of his life. The purpose of this research was to answer these questions: What is the ontological nature of human existence, his cognition, motivation, and purpose? How is the analysis process in the native approach of unity-oriented psychology? And, what are the conceptual differences between this approach and the existential approach with regard to these indices? Unity-oriented psychology does not see human as a disposed object thrown away into the universe, and accounts human nature and psychological motives as a derivation of his love, connection, and attachment to the universe of unity that gives life a divine meaning and purpose. Therefore, the psychological interventions of the phenomenalist approach have little success or justification in the innatist and religious societies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • unity-oriented psychology
  • existential psychology
  • meaning
  • innate nature
  • phenomenalism
قرآن کریم.
ابن­عربی، م. (1987). شرح فصول الحکم. ترجمۀ پ. خواجه محمد (1366). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
اسپینوزا، ب. (1985). اخلاق. ترجمۀ م. جهانگیری (1364). تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.
اشپیگلبرگ، ه. (1972). جنبش پدیدار‏شناسی درآمدی تاریخی. ترجمۀ  م. علیا (1391). تهران: مینوی خرد.
اکبریان،  ر. (1391). حقیقت ایمان از دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبائی. حکمت صدرایی، 1(1)، 23­32.
اندرسون، س. ل. (1999). فلسفة کییرکگور. ترجمۀ خ. دیهیمی (1385). تهران: طرح نو.
آیت‌الهی، ح. (1385). مقایسۀ وجود در اگزیستانسیالیسم و اصالت­الوجود صدرایی. پژوهشنامۀ علوم انسانی، 49، 1­34.
بابایی، پ. (1386). مکتبهای فلسفی از دوران باستان تا امروز. تهران: نگاه.
بست، ج. (1993). روشهای تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری. ترجمة ح. پاشاشریفی و ن. طالقانی (1390). تهران: رشد.
چالمرز، آ. اف. (1976). چیستی علم. ترجمة س. زیباکلام (1381). تهران: سمت، چ 3.
حسن‌پورآلاشتی، ح. و امنخانی، ع. (1386). اگزیستانسیالیسم و نقد ادبی (بررسی رابطۀ اگزیستانسیالیسم با نقد ادبی، جایگاه فیلسوفان این روش فلسفی در مباحث نقد ادبی و بازتاب این مباحث در ادبیات معاصر ایران). پژوهشهای ادبی، 17، 9­34.
زاده­محمدی، ع. (1389). روان­شناسی وحدتمدار (کیمیایوحدت). تهران: قطره.
زاده­محمدی، ع. (1395). مکتب روان­شناسی وحدتمدار. تهران: قطره.
زرانی، ف.، بهزادپور، س. و بابایی،  ز. (1396). تحلیلی بر نقش فرهنگ در آسیب­شناسی روانی. رویش روانشناسی، 6(1)، 191­224.
سارتر، ژ. پ. (1943). هستی و نیستی. ترجمة م. بحرینی (1394). تهران: نیلوفر.
سارتر، ژ. پ. (1946). اگزیستانسیالیم و اصالت بشر. ترجمة م. رحیمی (1396). تهران: نیلوفر.
سرانجام، ا. و محمدی، م. (1395). اگزیستانسیالیسم در رباعیات خیام. مطالعات ایرانی،30، 81­99.
سهروردی، ش. (1380). مجموعه مصنّفات شیخ اشراق. تصحیح س. ح. نصر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. چ 3.
صدرالمتألهین، م. ا. (1981). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
طباطبائی، م. ح. (1385). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: صدرا.
طباطبائی، م. ح. (1380). نهایة الحکمه. ترجمه و شرح ع. شیروانی. قم: الزهرا.
علی­زمانی، م. و فرجی، ع. (1393). بررسی و تطبیق مفهوم خدا و اصالت در اندیشۀ کی‌یرکگور و سارتر. الهیات تطبیقی، 11، 91­114.
غیاثی کرمانی، م. (1375). اگزیستانسیالیسم فلسفۀ عصیان و شورش. قم: نهضت قم.
فرانکل، و. (1963). انسان در جست­وجوی معنی. ترجمۀ ن. صالحیان و م. میلانی (1397). تهران: درسا.
کاکایی، ق. (1389). وحدت وجود به روایت ابن­عربی و مایستر اکهارت. تهران: هرمس.
کوپر، م. (2003). درمانهای وجودی. ترجمۀ م.کلانترگوشه (1393). تهران: آوای نور.
گلپایگانی، ر. (1389). گرایشهای اگزیستانسیال در شعر خیام و حافظ. پایان­نامة کارشناسی ارشد. گروه زبان و ادبیات  فارسی دانشگاه سمنان.
مارسل، گ. (1956). فلسفۀ اگزیستانسیالیسم. ترجمۀ ش. اسلامی (۱۳۸۲). تهران: نگاه معاصر.
مدرس مطلق، م. (1379). رساله در وحدت وجود. آبادان: پرستش.
می، ر. (1981). آزادی و سرنوشت. ترجمۀ‌‌ م. ب. حسینی فیاض (1393). تهران: ارجمند.
می، ر. (1969). عشق و اراده. ترجمۀ ‌‌س. حبیب (1395). تهران: دانژه.
میزیاک، ه. و استاوت سکستون، و. (1966). تاریخچه و مکاتب روانشناختی. ترجمۀ ا. رضوانی (1371). مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی.
نصیری هانیس، غ. (1394). اثربخشی آموزش مفاهیم روان‌شناسی وحدت­مدار بر تنیدگی و رابطۀ مادر­کودکِ مادران کودکان درخودمانده. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. پژوهشکدۀ خانوادۀ دانشگاه شهید بهشتی. تهران.
نمازی، ح. (1385). دلهرة وجودی. سمرقند، 13 و 14، 19­23.
وولف، د. ام. (2003). روان‌شناسی دین. ترجمۀ م. دهقانی (1386). تهران: رشد.
هایدگر، م. (1927). هستی و زمان. ترجمۀ ع. رشیدیان (1389). تهران: نی.
یالوم، ا. (1980). رواندرمانی اگزیستانسیال. ترجمۀ س. حبیب (1390). تهران: نی.
یالوم، ا. (1999). مامان و معنی زندگی. ترجمۀ س. حبیب (1391). تهران: قطره.
Adams, M. (2013). A concise introduction to existential counselling. London: Sage.
Adebayo, S.O. & Ilori, O.S. (2013). Influence of paranormal beliefs on psychopathology in a cross-cultural society. Journal of Humanities and Social Science, 11(2), 63-70
Brannan, D., Diener, R., Mohr, C., Mortazavi, S. & Stein, N. (2013). Friends and family: A cross-culturalinvestigation of social support and subjectivewell-being among college students. Journal of Positive Psychology, 8(1), 65-75.
Bugental, J.F.T. (1967). Challenges of humanistic psychology. New York: McGraw-Hill.
D’raven, L.L. & Zaidi, P. (2014). Happiness strategiesamong Arab university students in the UnitedArab Emirates. Journal of Happiness and Well-Being, 2(1), 131-144.
Deurzen-Smith, E. (1984). Existential therapy. In Dryden, W. (ed.). Individual Therapy in Britain. London: Harper and Row.
Hays, P.A. (2001). Addressing cultural complexities in practice: A framework for clinicians and counselors. Washington, DC: American Psychological Association.
Leaman, O. (2000). Can rights coexist with religion?. Studies in Islamic and Middle Eastern texts and traditions in memory of Norman Calder, 163-74.
Vaughan, F. (2002). What is spiritual intelligence?. Journal of Humanistic Psychology, 42(2), 16-33.