اثربخشی آموزش صبر بر کاهش سوگ و تسهیل رشد پس از ضربه

احمدی, خدابخش; دارابی, عاطفه

اثربخشی آموزش صبر بر کاهش سوگ و تسهیل رشد پس از ضربه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ ( استاد مشاورة مرکز تحقیقات علوم ر فتاری دانشگاه علوم پزشکی بقیة الله (ع ج)

² کارشناس ارشد مشاوره، گروه مشاورة دانشگاه علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد، تهران، ایران

چکیده

هر فردی در زندگی فقدان عزیز و سوگ را تجربه میکند. از آنجا که طی نشدن دوران سوگواری بهطور طبیعی باعث کاهش عملکرد فـردی و اجتمـاعی افراد میشود، تلاشهای زیادی برای شناخت فنون و مهارتهـای گذر از سوگ صورت گرفته است. در این بین، مذهب و معنویت نقـش درمـانگرانـه و پیشگیرانۀ بسیاری دارد. هدف از این پژوهش شناخت تأثیر معنویت (روش صبر) بر کاهشِ آثار سوگ و رشدِ پس از ضربه در خانوادههای مصیبت دیده است. در این تحقیق از مطالعۀ نیمهآزمایشی (پیشآزمون و پسآزمون با گروه کنترل) استفاده شد. آزمودنیها 20 نفر بودند که از بین خانوادههای سوگوارِ تحت پوششِ کمیتۀ امداد امام خمینی^(ره) استان تهران انتخاب شدند و بهطور تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل قرار گرفتند. برای گروه آزمایش جلسات آموزشیِ صبر برگرفته از معنویتدرمانی در 8 جلسۀ 1ساعته، بهصورت یک روز در هفته برگزار شد. ابزار مورد استفاده برای جمعآوری اطلاعات سیاهۀ آثارِ سوگِ هوگان و پرسشنامۀ رشد پس از ضربه بود. نتایج نشان داد گروه آزمایشی که در جلسات آموزشی صبر شرکت داشتند در مقایسه با گروه کنترل به میزان معنیداری کاهشِ آثار سوگ را نشان دادند. همچنین، آموزش روش صبر بر تمامی زیرمقیاسهای آثار سوگ شامل رشد شخصی، ناامیدی، خشم و سرزنش، وحشتزدگی، درهمریختگی و کنارهگیری مؤثر است.همچنین، کسانی که در گروه آزمایشی شرکت داشتند نسبت به گروه کنترل رشدِ پس از ضربه را نشان دادند. بنابراین، آموزش صبر بر تمامی زیرمقیاسهای رشدِ پس از ضربه شامل شیوههای جدید، ارتباط با دیگران، قدرت شخصی، ارزش زندگی و تغییر معنوی مؤثر است. با توجه به اینکه روش صبر میتواند تأثیر مثبت و سازندهای بر کاهش آثار سوگ و رشد پس از ضربه بگذارد و با توجه به اینکه این روش مبتنی بر الگوی اسلامی ـ ایرانی است، لذا توسعۀ آن در بین مشاوران و بهکارگیری آن برای افراد سوگوار پیشنهاد میشود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.25887211.1396.1.1.7.4

عنوان مقاله [English]

The effectiveness of patience training on reducing grief and facilitating posttraumatic growth

نویسندگان [English]

Khodabakhsh Ahmadi ¹
Atefeh Darabi ²

¹ Behavioral Sciences Research Center, Baqiyatallah University of Medical Sciences

² Islamic Azad University, Science and Research Branch,

چکیده [English]

Everybody experiences the loss of a dear person and grief in their lives. Since
missing a proper grieving time naturally reduces individual and social performance
of people, efforts have been made to find techniques and skills for passing through
grieving. Here, religion and spirituality have a great therapeutic and preventive role.
This research aims to study the effect of spirituality (patience method) on reducing
the impacts of grief and post-traumatic growth in disaster-stricken families. In this
research, the authors used quasi-experimental study (pre-test and post-test with
control group). There were 20 subjects who were selected from the grieving families
that were supported by the Imam Khomeini(Mm) Relief Committee of Tehran
province and were randomly assigned to experimental and control groups. For the
experimental group, the authors hold 8 one-hour-long training sessions of patience
on the basis of spiritual therapy one day a week. The tools of experiment were
Hogan Grief Reaction Checklist (HGRC) and post-traumatic growth questionnaire.
The results showed that the experimental group that participated in the training
sessions of patience showed a significant reduction in the effects of grieving in
comparison with the control group. Moreover, teaching patience method is effective
on all the subscales of the grief effects including personal growth, frustration, anger
and blame, panic, confusion, and withdrawal. Also, those who participated in the
experimental group showed a more post-traumatic growth in comparison with the
control group. Therefore, patience training is effective on all post-traumatic growth
subscales including new practices, communication with others, personal strength,
value of life, and spiritual change. Considering that patience method can have a
positive and constructive effect on reducing the effects of grief and post-traumatic
growth, and considering that this method is based on the Islamic-Iranian model, the
authors suggest it to be developed among advisors and to be used for grieving
people.

کلیدواژه‌ها [English]

Patience
spirituality-therapy
Grief
and post-traumatic growth

مراجع

احمدی، خ.، شفیع‌آبادی، ع.، جباری، ط.، و جعفرجلالی، ف. (1393). تأثیر آموزش صبر و حیا از دیدگاه آموزه‌های اسلامی بر بهبود مهارت‌های ارتباطی در دانش‌آموزان پایۀ اول متوسطه شهرستان گرگان. کنگرۀ بین‌المللی فرهنگ و اندیشۀ دینی، بوشهر: مرکز راهبری مهندسی فرهنگی شورای فرهنگی عمومی استان بوشهر.

احمدی، خ. و آشتیانی، ع. (1382). مقایسۀ مشکلات روان‌شناختی فرزندان شهدا و فرزندان متوفیان سپاهی. طب نظامی، 5(4)، 277283.

ایزدی طامه، ا.، برجعلی، ا.، دلاور، ع.، و اسکندری ، ح.(1388). مقایسۀ تأثیر آموزش صبر و حل مسئله بر کاهش پرخاشگری و انتخاب راهبردهای مقابله‌ای دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی. دانش انتظامی، 3، 44.

بای، ز. (1389). بررسی رابطۀ نگرش مذهبی و صبر در بین بزرگ‌سالان. دانشگاه پیام نور (وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، تهران: مرکز پیام نور .

حسین ثابت، ف. (1386). تعیین اثربخشی آموزش صبر بر اضطراب، افسردگی، شادکامی بر دانش‌آموزان دانشکدۀ روان‌شناسی وعلوم تربیتی. پایان‌نامۀ دکتری، دانشگاه علامه طباطبائی.

خسروی، ز.، اکبرزاده، ن.، و حاجیان، و ف. (1376). نقش سوگ آسیب‌شناختی و بهنجار در شیوع اختلال‌های روانی نوجوانان. روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 9 و 10، 3239.

خشکاب، م. (1392). بررسی اثربخشی آموزش مفاهیم دینی (توکل، صبر، نماز، دعا و بخشش) بر رضایت‌مندی زناشویی و سازگاری زناشویی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.

زارع بوانی، ر. (1392). اثربخشی آموزش صبر بر امید و بهزیستی روان‌شناختی در مادران کودکانِ کم‌توان ذهنی. پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.

سید محمودی، س. ج.(1388). بررسی رابطۀ سبک‌های مقابله‌ای، خوش‌بینی، عاطفۀ مثبت و حمایت اجتماعی و شدت علائم اختلال استرس پس از سانحه و رشد پس از سانحه در افراد مبتلا به HIV مثبت. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.

سید محمودی، س. ج. و همکاران (1389). افزایش رشد پس از سانحه در طی زمان و رابطۀ آن با سبک‌های مقابله‌ای و خوش‌بینی در افراد مبتلا به HIV مثبت. دستاوردهای روان‌شناختی علوم تربیتی و روان‌شناسی، 4 (2)، 165186.

شریفی، م.، احمدی، س. ا.، و فاتحی‌زاده، م. (1391). بررسی رابطۀ مقابلۀ مذهبی با آثار سوگ در دانشجویان داغ‌دیده. روان‌شناسی و دین، 5 (2)، 115127.

شریفی فلاورجانی، م. (1391). اثربخشی سوگ‌درمانی شناختی رفتاری گروهی با رویکرد اسلامی برآثار سوگ درخانواده‌های داغ‌دیدۀ شهرستان فلاورجان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.

صبوری، ز. (1388). بررسی اثربخشی آموزشی گروهی حلم بر کاهش پرخاشگری فرزندان شاهد و ایثارگر 12 تا 18 سالۀ شهر آبدانان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.

عبدالهی، ح. ر.(1373). بررسی اثر فقدان پدر در پیشرفت تحصیلی و رشد اجتماعی فرزندان شاهد. طرح پژوهشی، وزارت آموزش و پرورش.

غباری بناب، ب.، خدایاری فرد، م.، و شکوهی یکتا، م. (1379). آماده‌سازی مقیاس نگرش مذهبی دانش جویان. دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، 4(3)، 268285.

سادوک، ب. ج. و سادوک، و. آ. ( 2007). خلاصۀ روان‌پزشکی علوم رفتاری/ روان‌پزشکی بالینی. جلد دوم. ترجمۀ فرزین رضاعی. (1392). تهران: ارجمند.

کلهرنیا گلکار، م.، بنی جمالی، ش.، بهرامی، ﻫ .، حاتمی، ح ر.، و احدی، ح. (1393). اثربخشی ترکیب آموزش مدیریت استرس و معنویت درمانی بر فشار خون، اضطراب و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به فشار خون بالا. روان‌شناسی بالینی، 3 (23)، 111.

میرساردو، ط. و مهدوی، م. (1381). تأثیر فقدان پدر بر خانواده، مطالعۀ جامعه‌شناختی تأثیر فوت پدر بر آسیب‌های اجتماعی نوجوانان. پژوهشنامۀ علوم انسانی، ویژه‌نامۀ جامعه‌شناسی، 35، 211238.

محمدی، غ. (1371). بررسی اثر فقدان پدر بر سازگاری فردی و اجتماعی و موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان شاهد (مقطع راهنمایی). طرح پژوهشی، وزارت آموزش و پرورش.

نعمتی‌پور، ز. (1390). اثربخشی آموزش صبر به شیوۀ گروهی بر کاهش آثار داغ‌دیدگی و ارتقای سطح کیفیت زندگی مادرانی که فرزند خود را از دست داده‌اند. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران.

Arzaghi, R. (1999). Grief counseling, Tehran, Iran: Welfares Association Publication.

Affleck, G., & Ternen, H. (1996). Construing benefits from adversity: Adaptational significance and dispositional underpinnings. Journal of Personality, 64, 899-922.

Baglama, B., & Erdem, A. (2014). Posttraumatic growth and related factors among postoperative breast cancer patients. Procedia-Social and Behavioral Sciences. Proceedings of 2nd Global Conference on Psychology Researches (GCPR-2014). 190, 448–454.

Dursun, P., Saracli, S., & Konuk, O. (2014). The roles of meaningful life and posttraumatic stress in posttraumatic growth in a sample of turkish university students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 159, 702–706.

Frantz, T. T., Trolley, B. C., & Johl, M. P. (1996). Religious aspects of bereavement. Pastoral Psychology, 44, 151–63.

Graves, K. E. (2009). Social networking sites and grief: An exploratory investigation of potential benefites. Doctoval dissertion, Indiana University of Pennsylvania.

Hogan, N. S., Greenfield, D. B., & Schmidt, L. A. (2001). Development and validation of the Hogan Grief Reaction Checklist. Death Studies, 25, 1-32.

Hogan, N. S., Worden. W., & Schmidt, L. A. (2004). An empirical study of the proposed complicated grief disorder criteria. Omega: Joural of Death & Dying, 48(3), 263-277.

Kaunonen, M., Paivi, A. K., Paunonen, M., & Erjanti, H. (2000). Death in the finnish family: Experiences of spousal bereavement. International Journal of Nursing Practice, 6, 127-134.

Laakso, H., & Paunonen-Ilmonen, M. (2002). Maternal grief. Primary Health Care Research and Development, 3, 115-123.

Tedeschi R. G., & Calhoun, L. G. (2004). Posttraumatic growth: Conceptual foundations and empirical evidence. Psychological Inquiry, 15, 1-18.

Tedeschi, R., Park, C., & Calhoun, L. (Eds.) (1998). Posttraumatic Growth: Positive Changes in the Aftermath of Crises. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.

Teseng, W. (2004). Culture and psychotherapy: Asian perspective, Journal of Mental Health 13(12), 151-161.

Yildirim, S. (2003). Parental grief reactions after an infant death. Masters thesis. Middle East Technical University.